تحلیل تاثیر عوامل مورفودینامیک خشکی بر شکل گیری و گسترش دلتای مند- استان بوشهر

دلتاها که حاصل تعامل پدیده های خشکی با دریایی هستند، از دیرباز به خاطر حاصل خیزی خاک و تمرکز جمعیت مورد توجه کشاورزان و عالمان طبیعت بوده اند. دلتای مند از جمله لندفرم هایی است که در سواحل شمالی خلیج فارس و استان بوشهر واقع شده است. عوامل مختلف خشکی و دریایی در شکل گیری، تکوین و تحول این دلتا تاثیرگذار بوده و هستند. در این پژوهش سعی شده است تا تاثیر عوامل دینامیک خشکی (عامل محوری، مورفولوژی حوضه، رسوب و زمین ساخت) و عامل پایه ای (اقلیم، هیدرولوژی و اقدام های انسانی) بر شکل گیری و تحول دلتای مند مورد تحلیل و بحث قرار گیرند. جهت انجام پژوهش از داده های هیدرولوژیکی (دبی و رسوب)، اقلیمی (دما و بارش) شاخص های ژئومورفولوژیک، و روش تحلیلی- پیمایشی مورد استفاده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که وسیع بودن حوضه آبریز مند و فعال بودن نوزمین ساخت حوضه نقش قابل توجهی را در شکل گیری دلتای مند ایفا می کنند. حساس بودن سنگ های حوضه به فرسایش نیز باعث شده است تا فرآیند هوازدگی سریع تر عمل کند و میزان رسوب بیشتری در دسترس برای حمل و انتقال به سطح دلتا، تولید شود. عوامل اقلیمی، عناصر دما (یخبندان) و بارش (باران های رگ باری) و هیدرولوژیک با حمل و یا فرسایش بستر رودخانه مند و دیگر آبراهه های سطح حوضه آبریز و انتقال آنها نقش قابل توجهی را در رسوب گذاری، شکل گیری و تحول دلتای مند ایفا می کنند. انسان نیز با ایجاد سد که از آنها می توان به عنوان تله های رسوبی و آبی نام برد اثر قابل توجهی بر تحول دلتای مند در دو دهه اخیر گذاشته و باعث کاهش ورود رسوب و دبی بر سطح دلتا شده است.

Analyses of The Land Morpho Dynamic Affects on The Formation and Expanding of Mond Delta (Bushehr Province)

Deltas which are results of interaction between sea and land attracted interests of farmers and scientists, historically. Mond delta is one of landforms that located in Northern coasts of the Persian Gulf and in realms of Bushehr province. Different agents affected on formation, development and evolution of this delta, land and marine. In this research we tried to analysis and discuss effects of land dynamic main agents basin morphology, sedimentation and tectonics and basic factors such as climate, hydrology and human actions on the formation and evolution of Mond delta. For achievement to research aims, we used of hydrologic, climatic data, geomorphologic parameters and quantitative methods. The result shows that expansion of basin and geotectonic activity in the Mond basin have significant role on formation of the delta. Basins’ rocks sensitive to erosion shows that weathering process is more, faster than normal and so produced more amount of sediment for transport to the Delta area. Basin slope in upstream has caused erosion and water to flow faster to outlet of basin ,and produced increasing rate of runoff, it caused reduction of infiltration rate and  the flood flow. Climatic agents influence on the delta formation by ingredients of temperature (ice) and precipitation (rain showers), also hydrologic agents has significant role in depositing sediments, formation and evolution of Mond Delta by transportation of sediments. Human agent has significant effect on the delta evolution and reduction of sediment and discharge by construction of dam, during recent two decades.