مفهوم واقعیت در نگرش ویتگنشتاین

بررسی هر مفهومی در اندیشۀ ویتگنشتاین، ربط وثیقی به تاملات او دربارۀ «زبان» دارد. بررسی مفهوم واقعیت نیز از این قاعده مستثنا نیست؛ به‌خصوص که واقعیت نزدیک‌ترین مفهوم به زبان، به‌عنوان عنصر بنیادی در اندیشۀ ویتگنشتاین، است و شاید بتوان سوال اصلی او را در هر دو دورۀ تاملاتش این‌گونه صورت بندی کرد که «زبان چگونه واقعیت را برای ما بازمی نمایاند؟». در این مقاله تلاش کرده ام با اشاره ای مختصر به چارچوب فکری ویتگنشتاین، به نسبت زبان، ذهنیت (تفکر) و واقعیت بپردازم و با مقایسۀ ویتگنشتاینی که از مطالعۀ رسالۀ منطقی-فلسفی می‌توان شناخت با ویتگنشتاین دوم که در پژوهش‌های فلسفی بروز یافته است، مسیری را که او در رساله از واقعیت به نظریه ای در باب زبان رفته‌است بازسازی کنم و درنهایت به این سوال پاسخ دهم که آیا می توان از نظریۀ کاربردی معنا یا زبان به‌مثابۀ کاربرد به تصویری از واقعیت در اندیشۀ ویتگنشتاین متاخر رسید. این مسیر به دوراهی واقع گرایی و ضدواقع گرایی ویتگنشتاین ختم می شود که به نظر می رسد هر دو تلقی درمورد ویتگنشتاین قابل‌پذیرش نیست و نوعی نسبی گرایی در مواجهه با مفهوم واقعیت را می توان در اندیشۀ ویتگنشتاین دید که تا حد زیادی معناشناختی و در لایه هایی نیز وجودشناختی است، اما هیچ‌گاه به واقع گرایی حداکثری ختم نمی شود.