مبانی کیهان‌شناسی فارابی

کیهان‌شناسی فارابی یکی از ابعاد فلسفه فارابی است که بازتابی از جهان‌بینی وی است. فارابی نخستین فیلسوف اسلامی است که در مورد کیهان نظریه منسجم و مدونی را نگاشت که به عنوان الگو و مبنائی برای کیهان‌شناسی در سنت فلسفه اسلامی قرار گرفته است. کیهان‌شناسی فارابی آمیزه‌ای از دو میراث یونانی، اعم از فلسفی و علمی و دیگری میراث تمدن نوظهور اسلامی است که با نوآوری و ابتکار خاص وی همراه شده است. فارابی با پذیرش نظریه صدور، نگاه ذات‌گرایانه و ماهوی ارسطو در کیهان شناسی را کنار زد و با رویکرد هستی‌شناسی، کیهان‌شناسی مختص خویش را ترسیم کرد. کیهان‌شناسی فارابی نظامی پارادایمی و الگوی‌محور است که مبدا آن مشخص است و براساس مبدا اولیه مقصد نیز قابل ترسیم است؛ درست برخلاف نظام ارسطویی که نظامی اکتشافی است و موجودات در مراحل تحقیق و تامل منکشف می‌شوند. براساس کیهان‌شناسی فارابی نتایجی نظیر خداباوری، نظام‌محوری، انسان‌مداری، تقدم هستی‌شناسی بر معرفت‌شناسی و رابطه علّی و معلولی قابل پی‌گیری است. با توجه اینکه پژوهش مستقلی در زمینه کیهان شناسی فارابی انجام نشده است، نوشتار پیش‌رو در تلاش است کیهان‌شناسی فارابی را براساس خاستگاه، مبانی، ابداعات و ابتکارات فارابی توصیف کند.

fundamentals farabi’ cosmology

farabi’s cosmology is one of the dimensions of farabi’s philosophy that reflects his worldview. farabi was the first islamic philosopher to formulate a coherent theory of the universe, which became the model and basis for philosophical cosmology in the tradition of islamic philosophy. farabi’s cosmology is a mixture of two greek heritages, both philosophical and scientific, and the other is the heritage of the emerging islamic civilization, which has been accompanied by his own innovation and initiative. by accepting the theory of issuance, farabi rejected aristotle’s essentialist view of cosmology and, with an ontological approach, drew his own cosmology. farabi’s cosmology is a paradigm and pattern-oriented system whose origin is known and can be drawn based on the original origin of the destination, unlike the aristotelian system which is an exploratory system and beings are discovered in the stages of research and reflection. in farabi’s cosmology, implications such as theism, system-orientation, humanism, ontological precedence over epistemology, and causal relationship can be traced. given that no independent work has been done in the field; the present article tries to describe farabi cosmology based on farabi’s origin, principles, innovations and initiatives, and then states the implications of farabi cosmology.