بررسی انتقادی تفسیر آقا علی مدرس و تابعان از نظریۀ «اصالت وجود» ملاصدرا

دیدگاه ملاصدرا دربارۀ اصالت وجود به صورت‌های مختلفی تفسیر شده است. در تفسیر رایج از نظریۀ اصالت وجود، ماهیت امری کاملاً ذهنی و وابسته به فاعل شناسا است و چون در واقعیت خارجی حاضر نیست، نمی‌تواند به نحو حقیقی از واقعیت خارجی حکایت کند. تفسیر استاد عبودیت که بسط و شرح تفسیر آقا علی مدرس زنوزی است در عین حال که بر ذهنیِ صرف بودن ماهیت تاکید می‌کند و ماهیت را شبح وجود می‌داند، حکایت ماهیت از وجود را حکایتی حقیقی معرفی می‌کند. این مقاله با رویکرد توصیفی تحلیلی عبارت‌های صدرالمتالهین را بررسی کرده و نشان داده است که تفسیر مذکور، نمی‌تواند تبیین مناسبی از دیدگاه ملاصدرا در مسالۀ اصالت وجود باشد. ملاصدرا تحت تاثیر عرفا، ارتباط حق تعالی و تعینات خلقی را بین وجود و ماهیت ترسیم کرده و در به‌تصویر کشیدن این رابطه از تعبیرات عرفا از جمله خیال و شبح و حکایت بودن مخلوقات نسبت به حق تعالی استفاده کرده است. برخلاف برداشت آقا علی مدرس و استاد عبودیت، این قبیل واژگان در معنای هستی‌شناسانه به‌کار رفته‌اند نه معنای معرفت‌شناسانه؛ از این‌رو، نمی‌توان با تمسک به آنها ماهیت را در دیدگاه صدرا، امری کاملاً ذهنی و وابسته به فاعل شناسا تفسیر کرد.

A Critical Examination of the Interpretation of Aga Ali Modarres and His Followers on Mulla Sadra’s Theory of Principality of existence

Mulla Sadra’s view of the principality of existence has been interpreted in various ways. In the prevailing interpretation of the theory of the principality of existence, the quiddity is purely subjective, and since it is not present in external reality, it cannot literally represent external reality. The interpretation of Obudiyyat which is the explanation of the interpretation of Agha Ali Modarres Zenozi while at the same time emphasizing the subjectivity of quiddity and recognizing quiddity as an image, introduces quiddity’s representation as a true indication. This paper, with a descriptiveanalytic approach, examines Mulla Sadra’s statements and shows that this interpretation cannot be a proper explanation of Mulla Sadra’s view of the principality of existence. Mulla Sadra, influenced by the mystics, depicted the relationship between God and the creatures between existence and quiddity and used the mystic’s words to depict the relationship, including image, fantasy and Representing the creatures from God. Contrary to Zenozi and Obudiyyat’s understanding, such words have been used in the ontological rather than the epistemological sense; hence, they cannot be interpreted as a purely mental object in Sadra’s view.