نقش استعاره تصویری در تحلیل انتقادی کلام: مطالعه کاریکاتورهای سیاسی

هدف مقالۀ حاضر پرداختن به بازنمایی ایدئولوژی در کاریکاتور‌های سیاسی بر اساس دو رویکرد معنی‌شناسی شناختی و تحلیل انتقادی کلام است. در این تحقیق، از میان کاریکاتور‌های سیاسی ایران در سال‌های 1391 و 1392، با موضوع جنگ‌افروزی آمریکا، شش کاریکاتور انتخاب و به دو گروه تصویری و کلامی تصویری تقسیم شدند. این کاریکاتور‌ها بر اساس نظریه استعاره‌ چندنمودی فورسِویل، و نقش استعاره‌ها در تحلیل انتقادی کلام موسُلف (2012) مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفت تا مشخص شود الف) چگونه استعاره‌های ایدئولوژی در دو نمود کلام و تصویر نمایش داده می‌شوند و ب) چگونه استعاره‌های مفهومی می توانند به عنوان ابزاری مطلوب در جهت رسیدن به اهداف ایدئولوژیکی پیام کاریکاتور‌های سیاسی به کار گرفته شوند. نتایج این تحقیق نشان داد که درکاریکاتورهای سیاسی موجود مفاهیم آزادی، صلح، امنیت و سلامت به صورت جنگ مفهوم‌سازی شده‌است. در گروه نخست که حاوی استعاره‌های تک نمودی (تصویری) بود نمادهای صلح و آزادی در تصاویر به کار رفته و از طریق دو تکنیک تلفیق مفاهیم مبدا و مقصد و پرکردن غیرمنتظره بخشی از یک طرحواره، رابطه بین مبدا و مقصد در ذهن خواننده شکل می‌گیرد و در گروه کاریکاتورهای کلامیتصویری همین روابط به اضافه نقش تثبیتی نوشتار بادکنکی به نگاشت میان مفاهیم مبدا و مفهوم مقصد (جنگ) کمک می‌کند. در تمام کاریکاتورهای مذکور همانطور که موسلف ادعا می‌کند، کاربرد استعاره (و برخی سازوکارهای شناختی دیگر) نقش مهمی در ایجاد طنز سیاسی مورد نظر هنرمند، و نمایش یا انتقال روابط ایدئولو‍ژیکی سیاسی مورد نظر کارتونیست ایفا می‌کند.