بررسی اسم‌های مرکب برون‌مرکز دوجزئی فاقد پایۀ فعلی زبان فارسی در چارچوب صرف ساخت‌محور

ترکیب یکی از زایاترین فرایند‌های واژه‌سازی است. با توجه به وجود و یا نبود هسته، واژه‌های مرکب به دو طبقۀ واژه‌های مرکب درون‌مرکز و واژه‌های مرکب برون‌مرکز دسته‌بندی می‌شوند. این مقاله به بررسی اسم‌های مرکب برون‌مرکز فاقد پایۀ فعلی زبان فارسی در چارچوب صرف ساخت‌محور بوی (2010) و کشف روابط معنایی موجود در طرحواره‌های ساختی براساس انگاره‌های روابط معنایی جکندوف (2010) و گیرجو و همکاران (2005) می‌پردازد. داده‌های پژوهش از فرهنگ معاصر فارسی (1381)، رسانه‌ها و گفت‌وگوهای روزمره جمع‌آوری شده‌اند که حدود 450 واژه را شامل می‌شود. اسم‌های مرکب برون‌مرکز در دو طبقه‌بندی متفاوت بررسی شده‌اند. طبقه‌بندی اول براساس رابطۀ معنایی میان هستۀ معنایی و اجزای درونی واژه‌های مرکب انجام شده است که با توجه به داده‌های پژوهش، 9 رابطۀ معنایی میان هستۀ معنایی و اجزای درونی واژه‌های مرکب، و 11 رابطۀ معنایی میان اجزای درونی واژه‌ها یافت شد. طبقه‌بندی دیگر با توجه به هستۀ معنایی بیرونی صورت گرفته است تا بتوان با استفاده از آن، الگوهایی برای ساخت اسمِ «ابزار، گیاه، حیوان، مکان، خوردنی، جزئی از چیزی، شغل، تخصص، مقام اجتماعی، جایگاه شغلی، وضعیت شخص، بیماری، ماده، علامت، وزن موسیقی/شعر، شکل هندسی، شیء، دعا و بازی» در زبان فارسی به دست داد.

persian two-constituent exocentric non-verbal compound nouns: a constructional account

compounding is one of the most productive word-formation processes through which new words are formed. concerning the semantic headedness, compounds are divided into endocentric compounds and exocentric compounds. this article examines persian exocentric non-verbal compound nouns based on construction morphology theory (booij, 2010) and explores the semantic relations in constructional schemas based on the semantic relations models of jackendoff (2010) and girju et al. (2005). the data is comprised of nearly 450 words and have been collected from farhang moɑser: contemporary persian dictionary (1381) as well as media and daily conversations. according to the data, there were 9 semantic relations between the semantic head and the inner constituents of the noun compounds. besides, there were 11 semantic relations between the inner constituents. based on the derived constructional schemas, it was found that patterns produce the nouns of instrument, plant, animal, location, food, part of something, job, profession, social status, job hierarchy, disease, material, sign, rhythm of a music/poem, geometric shape, object, prayer, game