مشخصه‌های مقوله‌گزینی در ساخت پوچ‌واژه: رویکردی کمینه‌گرا

پوچ‌واژه‌ها یا اصطلاحاً فاعل‌های بدلی، عناصری نحوی‌اند که سهمی در شکل‌گیری معنای گزاره ندارند و به‌همین دلیل، نزد بسیاری از زبان‌پژوهان، از مهم‌ترین شواهدی به‌شمار می‌روند که تصریح می‌کنند تولید گزاره برپایۀ یک فاعل و محمول از الزامات نحوی، و نه معنایی، جمله است. هرچند در زبان‌های ضمیرانداز که تصریف غنی دارند، فاعل‌های ارجاعی می‌توانند آزادانه آشکار یا تهی باشند، پوچ‌واژه‌ها در چنین زبان‌هایی غالباً ناملفوظ‌اند. در نحو زبان فارسی، وجود قاعدۀ درج پوچ‌واژه موضوع کم‌وبیش مناقشه‌برانگیزی در میان زبان‌شناسان بوده است. برخی از تحلیلگران استدلال کرده‌اند که این ضمیر غیرارجاعی در نحو زبان فارسی یافت می‌شود، اما برخی دیگر مدعی شده‌اند که فارسی فاقد هر دو نوع پوچ‌واژۀ آشکار و پنهان است. در پژوهش حاضر در چارچوب برنامۀ کمینه‌گرا و براساس مشخصه‌های مقوله‌گزینی محمول‌ها، استدلال می‌کنیم که شاخص گروه زمان در فارسی باید با یک اسم یا ضمیر پر شود و لاجرم، در آن دسته از محمول‌های نامفعولی که یک گروه اسمی حامل نقش تتا وجود ندارد، درج پوچ‌واژۀ ضمیری الزامی است. اما مهم‌تر از این نکته، می‌کوشیم تا به‌جای ارائۀ فهرستی تفصیلی از ساخت‌های حاوی فاعل‌های بدلی، تعمیمی برپایۀ آموزه‌های نظری و شواهد تجربی به‌دست دهیم تا اعمال قاعدۀ درج پوچ‌واژه را در ساخت‌های نحوی فارسی پیش‌بینی کند. طبق این تعمیم، جایگاه فاعل ساختاری محمول‌های نامفعولی با پوچ‌واژۀ ضمیری پر می‌شود، اگر و فقط اگر یک گروه اسمی با حالت بازبینی‌نشده در اشتقاق جمله در دسترس نباشد. در چنین ساختاری اگر پوچ‌واژۀ فاعلی ناملفوظ درج نشود، اشتقاق نحوی به‌دلیل تخطی از اصل فرافکن گسترده فرومی‌ریزد. این تحلیل که برپایۀ داده‌های آن، پوچ‌واژۀ ضمیری آشکار در فارسی یافت نشده است، توضیح می‌دهد که چرا در حالی که اسم‌های ارجاعی و پوچ‌واژۀ ضمیری در توزیع تکمیلی‌اند، در برخی از اشتقاق‌های نامفعولی و از جمله در ساخت‌های ارتقایی، یک گروه اسمی آشکار ظاهراً می‌تواند در جایگاهی بنشیند که متعلق به پوچ‌واژۀ ضمیری پنهان است.

categorial-selectional features in expletive constructions: a minimalist approach

expletives, or the so-called dummy subjects, are syntactic objects that contribute nothing to the semantics. for many linguists, these elements constitute the strongest argument of the requirement for propositions to be built from a subject and a predicate, that the subject necessitated by the syntactic motivation, not by semantic one. while referential subjects may optionally be overt or null in pro-drop languages, it is well-known that they generally lack overt expletives. whether expletive insertion rule applies to some derivations has been a rather controversial issue in the persian syntax. some linguists argue that non-referential pronoun exists in persian, however, some others claim that there are no overt or covert expletives in this language. based on the categorial-selectional features of predicates and within the framework of minimalism, i argue that in persian the spec of tp is obligatorily filled by a noun or pronoun, so expletive constructions are found with some unaccusative predicates, where there is no theta marked noun phrase. more importantly, and at a more theoretical and empirical level, i attempt to provide a kind of generalization about the application of expletive insertion rule within certain constructions. according to this generalization, the subject position of an unaccusative predicate may be filled by an expletive pronoun if and only if a np with an unchecked case feature is not accessible. in this case, if there is no null expletive subject, then the epp will filter the sentence out. while the referential nouns and pleonastic pronouns are in complementary distribution, such an account which requires that a predicate be able to select different kinds of categorial features explains why in some unaccusative derivations, including raising constructions, an overt np can apparently be inserted in the position occupied by a covert expletive pronoun.