بررسی چندمعنایی پیشوند /hæm-/ «هم-» در زبان فارسی براساس رویکرد معنی ‌شناسی شناختی

از جمله مسائلی که در چارچوب معنی ‌شناسی شناختی به آن پرداخته می‌شود، مسئله چندمعنایی است. یکی از مفاهیم بنیادی در مسئله چندمعنایی مقوله‌های شعاعی است. در معنی‌شناسی شناختی، یک واژه چندمعنا یک مقوله را تشکیل می‌دهد و معانی مختلف آن واژه عضوهای آن مقوله را به خود اختصاص می‌دهند. از این منظر، پیشوندها نیز دارای معانی متعددی هستند که می‌توانند آن‌ها را به پایه‌های خود بیافزایند. در این راستا، در پژوهش حاضر چندمعنایی پیشوند /hæm-/ با تکیه بر رویکرد معنی‌شناسی شناختی مورد بررسی قرار گرفت. ماهیت روش‌شناختیِ این پژوهشِ کیفی، توصیفی-تحلیلی بوده و داده‌ها به روش کتابخانه‌ای از منابع فارسی‌زبان لغت‌نامۀ دهخدا (1373)، فرهنگ معین (1381) و فرهنگ عمید (1389) استخراج شده‌اند. یافته‌ها نشان داد که پیشوند غیرفعلی /hæm-/ یک پیشوند چندمعنایی با طیفی از کارکردهای واژگانی است. این پیشوند در برخی موارد معنای واژگانی ریشۀ کلمهرا تغییر می‌دهد و در نتیجه یک عنصر واژگانی متمایز ایجاد می‌کند. همچنین، نتایج نشان داد که پیشوند  /hæm-/از پنج معنای متمایز برخوردار است که براساس معیارهای تعیین معنای سرنمون مشخص شد معنای «اشتراک» معنای مرکزی یا سرنمون پیشوند /hæm-/ است و چهار خوشۀ معنایی متمایز دیگر نیز حول این معنای مرکزی شکل گرفته‌اند. بنابراین، پیشوند /hæm-/ همانند مقولات واژگانی، مقوله‌ای را شکل داده است که همۀ معانی خود را حول یک معنای مرکزی گرد آورده است.

investigating the polysemy of the prefix /hæm-/ in persian based on cognitive semantic approach

one of the issues discussed in the framework of cognitive semantics is the issue of polysemy. one of the fundamental concepts in polysemy is raddifferent meanings of that word are assigned to the members of that category. from this point of view, prefixes also have multiple meanings that can be added to their bases. in this regard, in the present study, the polysemy of the prefix /hæm-/ was investigated by relying on the cognitive semantics approach. the methodological nature of this qualitative study was descriptive-analytic, and the data have been collected by library research method including dehkhoda dictionary (1995), mo’in dictionary (2003) and amid dictionary (2011). the findings indicated that the non-verbal prefix /hæm-/ is a polysemous prefix with a range of lexical functions. it’s worth mentioning that this prefix in some cases changes the lexical meaning of the verbal root, and thus creates a distinct lexical element. and also, the results showed that the prefix /hæm-/ consists of five distinctive meaning. based on factors to determine the prototypemeaning, it was found that among the existing meanings, the meaning of sharing is the core or prototypemeaning of the prefix /hæm-/, and four other semantic clusters are formed around this core meaning. accordingly, the prefix /hæm-/ has formed a category that gathers all its meanings around a core meaning, just like lexical categories.