بررسی مقوله های نمود و زمانِ فارسی در قالب هندسۀ مشخصه ها

هندسۀ مشخصه‌ها، انگاره‌ای کاربردی برای مطالعۀ فرایندهای صرفی نحوی به شمار می‌رود. در این مقاله، به معرّفی این انگاره  و کاربرد آن در مطالعۀ نظام تصریف فعل در زبان فارسی می‌پردازیم. در هندسۀ مشخصه‌ها، نظامِ تصریف فعل از سه بخش نمود، زمان دستوری و وجه تشکیل می‌شود و هر یک دارای مشخصه‌های نسبتاً جهانی هستند که در مواردی توسط تکواژهای صرفیِ آشکار بازنمون می‌شوند. تعامل مشخصه‌های موجود در این سه حوزه، خصوصیات قلمروی تصریف فعل در زبان‌های مختلف را تعیین می‌کند. نمود در زبان فارسی دارای مشخصه‌های [رویداد] و [غیراتمی] است که نشان می‌دهد ارزش پیش‌فرض آن در این زبان، نمود تام است و نمود ناقص به‌صورت نشاندار و با واحد واژگاهی (می) بازنمون می‌شود. به این ترتیب، هستۀ نمود اتمی در فارسی فقط در سطح تصریف فعّال است و تمایز نمود دستوری ناقص و تام را بازنمایی می‌کند. هستۀ نمود کمیّت در فارسی، هم در سطح ریشه و هم در سطح محمول فعّال است و نمود واژگانی و خصوصیات نمودیِ محمول را تعیین می‌کند. در موردِ زمان،  فارسی دارای مشخصۀ [تقدّم] است که بوسیلۀ واحد واژگاهی (–د/ت) بازنمون می‌شود و زمانِ موضوع را قبل از لنگرگاهِ زمانی جمله قرار می‌دهد. واحد واژگاهی (–ده / ته) در فارسی که به همراه فعل کمکی، ساخت کامل را می‌سازند، کارکرد متفاوتی با نمود و زمان دستوری در هندسۀ مشخصه‌ها دارد و به دلیل ارزش تقابلی که در فارسی ایجاد می‌کند، در هستۀ نحوی مستقلی ادغام می‌شود و مشخصۀ [کامل] را بازنمون می­کند.

A FeatureGeometric Approach to Grammatical Tense and Aspect in Persian

Feature Geometry is an applied paradigm for the study of morphologicalsyntactic processes. In this approach, the verb inflection system consists of three parts of aspect, grammatical tense, and mood, and each has universal characteristics, which are sometimes represented by explicit inflectional morphemes. In this paper, while introducing this notion, we show that the interaction of aspect, tense, and mood in Persian geometric characteristics, explains the properties of verb inflection in this language. In Persian, [Event] and [Nonatomic] features are active in aspect subsection. [Nonatomic] derives imperfectivity versus perfectivity. So, the default value of viewpoint aspect is perfective and (mi) explicitly spells out imperfectivity. In Persian, the functional head of AspA is active in INFL domain, but the AspQ head is active in the root modifier position and the predicate level. [Precedence] encodes the meaning of past versus nonpast in Tense subsection, (d /t) spell out this feature in Persian. They position the topic time before the temporal anchor of the utterance. And finally, (de / te) are not the markers of narrow tense or viewpoint aspect in Persian. They denote the [Perfect] feature.