گسترش معنایی فعل «زدن» محصول مجاز یا استعاره؟ تحلیلی در چهارچوب الگوی چندمعنایی چهارمقوله‏ای

پژوهش حاضر، روش‌های گسترش معنایی فعل «زدن» را، با تاکید بر دو فرایند مهم استعاره و مجاز و بر اساس نظریۀ چندمعنایی چهارمقوله‎ای ریمر (2005) بررسی‏کرده ‏است. مطالعه از نوع توصیفی تحلیلی بوده و داده‌ها به شیوۀ کتابخانه‌ای و از فرهنگ هشت‏جلدی سخن گردآوری شده‌اند. تحلیل شواهد، حاکی از آن است که هر چهار مقوله پیشنهادی ریمر، در گسترش معنایی فعل زدن دخیل‏اند. هم‏چنین، تحلیل نشان ‏می‏دهد که کلان‏الگوی ریمر، از انعطاف لازم در تبیین تمامی تنوعات معنایی «زدن» منطبق با شواهد زبان‏ویژه فارسی برخوردار است؛ این انعطاف‏پذیری از دو جنبه قابل طرح است: نخست مثال‏هایی که گسترش معنایی ویژه‏ای در فارسی را بازنمایی می‏کنند؛ اما به‏راحتی ذیل یکی از زیرطبقه‏های پیشنهادی ریمر واقع می‏شوند، و دوم مواردی از گسترش معنا که نیازمند افزودن زیرطبقه‏ای خاص به الگوی ریمر، هستند. درنهایت، بررسی دامنۀ تنوعات معنایی «زدن» در فارسی به‏صراحت نشان ‏می‏دهد از میان دو ابزار اصلی استعاره و مجاز به‌عنوان عوامل زیربنایی دخیل در گسترش معنایی، عامل مجاز با فاصله فاحشی نسبت به استعاره در ایجاد تنوع معنایی برای این فعل در زبان فارسی دخیل است و معنایی متعددی محصول تاثیر مجاز یا پسامجازها است.

Semantic Extension of zadan (hit): Metaphor or Metonymy? A Fourcategory Theory of Polysemy Approach

This paper focuses on the semantic extensions of zadan (to hit) in terms of two vital processes, namely, metonymy and metaphor by adopting the fourcategory framework of Riemer (2005) as its analytical tool. It provides a descriptiveanalysis by looking at the data gathered from certain Persian texts such as the eightvolume of Sokhan dictionary. The analysis of the data revealed that all four categories including metaphor, effect metonymy, constituent metonymy and context metonymy play a role in the semantic extensions of zadan. Moreover, it was revealed that the aforementioned patterns had a considerable flexibility to explain the semantic diversity of zadan (to hit) in Persian. The flexibility had two dimensions: a) it had the ability to explain language specific examples which had compatibility with one of the existing subclasses and could easily be placed under one of the suggested classifications; b) it also had the potential to improve the classifications in placing specific data which had no correspondence in English or Warlpiri by adding some new subcategories to Riemer’s framework. Finally, the examination of the semantic diversity of zadan explicitly shows that out of the two main linguistic devices (i.e., metaphor and metonymy), metonymy by far plays a more significant role in creating the semantic diversity for the verb zadan and the semantic extensions are mainly the results of functions of metonymy and postmetonymy.