نمود دستوری در ساخت فعل‌های پیاپی در زبان فارسی: رویکردی کمینه‌گرا

فرایند پیاپی‌سازی افعال پدیدۀ کم‌وبیش مبهم و بحث‌برانگیزی است و بسیاری از زبان‌شناسان کوشیده‌اند تا ویژگی‌های این ساخت‌های نحوی را تبیین کنند. اغلب پژوهشگران در این نکته هم‌سخن‌اند که ساخت فعل‌های پیاپی به توالی دو یا چند فعل اطلاق می‌شود که به‌مثابۀ محمولی واحد عمل می‌کنند و نمی‌توان میان‌شان حروف عطف هم‌پایه و ناهمپایۀ آشکار یا پنهان درج کرد. در مقالۀ حاضر، از منظر برنامۀ کمینه‌گرا، به بررسی ویژگی‌های نحوی افعال پیاپی در فارسی می‌پردازیم و نشان می‌دهیم که دو یا سه فعلی که معمولاً در چنین ساخت‌هایی حضور می‌یابند و از جمله در تولید جملات حال و گذشتۀ مستمر به‌کار می‌روند، دست‌کم دارای یک موضوع درونی یا بیرونی مشترک‌اند و مشخصه‌های فعلی یکسانی دارند (شامل زمان، شخص‌وشمار، نمود و وجه). بااین‌همه، یافته‌های پژوهش تصریح می‌کنند که افعال پیاپی در فارسی محدود به نمود دستوری ناقص نیستند و این ساخت‌ها در حضور فرافکن نمود کامل و در جملات حال و گذشتۀ کامل نیز تولید می‌شوند (مانند: او گرفته بود خوابیده بود). در این میان، پرسش اصلی این است که اگر ساخت‌های یادشده زنجیره‌ای از فعل‌ها را تشکیل می‌دهند، چه نوع اشتقاق نحوی را می‌توان به آنها نسبت داد. در پژوهش حاضر به‌پیروی از بیکر و استوارت (2002) استدلال می‌کنیم که در این ساخت‌ها فعل‌های دستوری مانند «گرفتن» و «داشتن» که از معنای واژگانی خود تهی شده‌اند و رفتار نحوی متفاوتی با افعال کمکی فارسی دارند، در ذیل یک گروه نمود فرعی (نمود کامل یا نمود ناقص) به گروه نمود اصلی جمله متصل می‌شوند. این سخن بدین معناست که افعال پیاپی در فارسی در ساختاری ادات‌گونه به بند اصلی افزوده می‌شوند.

Serial Verb Construction in Persian: a Minimalist Approach

The process of verb serialization is rather vague and controversial and many linguists have tried to explain the features of these syntactic constructs. Most scholars agree that a serial verb construction (SVC) is a sequence of verbs which act together as a single predicate, without any overt or covert marker of coordination and subordination. Within the framework of Minimalist Program, in this paper we investigate the syntactic properties of the Persian SVCs consisting of two or three verbs that seem to share at least a single internal or external argument and to receive the same verbal features (including tense, phi features, aspect and mood), as found in the present and past progressive sentences. However, the findings of the research state that the Persian SVCs are actually not limited to progressive aspect but it is also found in the present and past perfect structures (e.g. “u gerfte bud xābide bud” lit: S/he had taken had slept). The main question is: If serial verb constructions form chains of verbs, what kind of structural configuration can be attributed to them? Following Baker and Stewart (2002), we claim these structures arise when one or two AspPs (i.e. ProgPs or PerfPs) are adjoined to the main AspP of the sentence, while the grammatical verbs, such a “gereftan” (to take) and “dāstšn” (to have) appear to be different from Persian auxiliaries on syntactic grounds. This conclusion treats serial verb constructions as adjoining structures.