عوامل موثر بر ارتقای کیفیت محیطی در محلات دارای اسکان نامتعارف با رویکرد رضایتمندی ساکنین (مطالعه موردی: محله بی‌سیم زنجان)

مقدمه: در دهه‌های اخیر همگام با توسعه بی‌رویه شهرنشینی و افول وجوه کیفی محیط های سکونتی چاره‌جویی برای یافتن راه‌حل موثر در جهت ارتقای کیفیت محیطی، به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های مدیران و برنامه ریزان شهری تبدیل‌شده است.هدف: ارتقای کیفیت محیطی در محلات دارای اسکان نامتعارف و شناسایی عوامل موثر در افزایش رضایتمندی ساکنین.روش شناسی تحقیق: پژوهش حاضر ازنظر ماهیت کاربردی و ازلحاظ روش انجام توصیفی- تحلیلی است. حجم نمونه آماری با استفاده از فرمول کوکران و به روش نمونه‌گیری تصادفی ساده، به تعداد 376 نفر تعیین‌شده است. داده‌های حاصل از پرسشنامه‌ها با استفاده از مدل تحلیل عاملی اکتشافی و رگرسیون چند متغیره خطی مورد ارزیابی قرار گرفتند. پس از استخراج معیارها  برای سنجش کیفیت محیطی محله و میزان رضایت شهروندان از آزمون t تک نمونه‌ای استفاده‌شد.قلمرو جغرافیایی پژوهش: محله پرتراکم بی‌سیم در شمال شرقی شهر زنجان با مساحت تقریبی 82 هکتار از محلات بدون هسته روستایی است که محله هدف تحقیق می باشد.یافته ها: انجام آزمون رگرسیون بر روی عوامل کالبدی، اجتماعی، عملکردی، ادراکی و مدیریتی نشان می دهد که بین مولفه‌های اصلی (متغیرهای مستقل) و کیفیت محله (متغیر وابسته) ارتباط خطی برقرار است. همچنین با توجه به بالابودن بار عاملی مولفه کالبدی، متغیرهای این عامل همبستگی بیشتری باکیفیت محیطی محله بی‌سیم دارند و وجود رابطه معنادار بین عوامل کیفیت محیطی و رضایت ساکنین مورد تایید است. درنهایت بعد از مولفه سازمان فضایی و نفوذپذیری که در رتبه نخست ترجیحات ساکنین برای ارتقای کیفی محله قرار دارد؛ متغیرهای عامل مدیریتی اعم از: کنترل و نظارت، مدیریت و نگهداری، تامین آسایش بصری و محیطی در اولویت‌های بعدی قرار دارند. در میان عوامل ادراکی، اجتماعی و عملکردی نیز به ترتیب مولفه‌های ایمنی و امنیت، تعاملات اجتماعی و سازگاری و تجانس و قابلیت دسترسی نسبت به سایر مولفه‌ها مورد تاکید ساکنین قرار گرفته است.  نتایج: نتایج بررسی عوامل موثر در شاخص کیفیت محیطی نشان می‌دهد که بهبود وضعیت کیفیت محله بی‌سیم مستلزم توجه هم‌زمان به همه عوامل دخیل در کیفیت محیط است و کیفیت زندگی نیز درگرو توزیع عادلانه خدمات و تسهیلات شهری و افزایش رضایت آنان از زندگی است.

effective factors on improvement of the environmental quality in informal settlement areas with a resident satisfaction approach (case study: bisim neighborhood of zanjan)

introduction: in recent decades, along with the uncontrolled development of urbanization and the decline in the quality of residential environments, finding a solution to find an effective solution to improve environmental quality has become one of the most important concerns of managers and urban planners.research aim: to improve the environmental quality in neighborhoods with unconventional housing and identify the factors affecting the satisfaction of residents.methodology: the present study is descriptive-analytical in terms of applied nature and method. the statistical sample size was determined to be 376 people using cochran’s formula and simple random sampling method. the data obtained from the questionnaires were evaluated using exploratory factor analysis and linear multivariate regression. after extracting the criteria, a one-sample t-test was used to measure the environmental quality of the neighborhood and the level of citizens’ satisfaction.studied areas: dense bisim neighborhood in the northeast of zanjan with an area of ​​approximately 82 hectares of rural areas without a core is the target neighborhood of the study.results: regression test on physical, social, functional, perceptual and managerial factors shows that there is a linear relationship between the main components (independent variables) and neighborhood quality (dependent variable). is established. also, due to the high factor load of the physical component, the variables of this factor are more correlated with the environmental quality of the bisim neighborhood and the existence of a significant relationship between environmental quality factors and residents’ satisfaction is confirmed. finally, after the component of space and permeability organization, which is in the first rank of residents’ preferences for improving the quality of the neighborhood; the variables of managerial factor such as: control and supervision, management and maintenance, providing visual and environmental comfort are in the next priorities. among the perceptual, social and functional factors, the components of safety and security, social interactions, compatibility and homogeneity and accessibility have been emphasized by the residents in relation to other components.conclusion: the results of the study of effective factors in environmental quality index show that improving the quality of bisim neighborhood requires simultaneous attention to all factors involved in environmental quality and quality of life depends on equitable distribution of services and urban facilities and increase their life satisfaction.