آسیب‌شناسی نظام برنامه‌ریزی فضایی با تاکید بر رویکرد پدافند غیرعامل (مطالعه موردی: کلان‌شهر تبریز)

مقدمه: کلان‌شهر تبریز به‌عنوان بزرگ‌ترین مرکز جمعیتی شمال غرب ایران، در سال‌های اخیر شاهد رشد فزاینده‌ی فیزیکی و جمعیتی بسیاری بوده و با تراکم و توسعه‌ی طرح‌های اقتصادی و زیرساختی از یک‌سو و گسترش بافت‌های مسئله‌دار از سوی دیگر و همچنین ناتوانی نظام مدیریت شهری در نظم‌دهی به این مسائل، این شهر را با مشکلات عدیده و آسیب‌پذیری در مواقع بحرانی مواجه ساخته است.  در این راستا نیاز است تا با تاکید بر رویکردهایی همچون پدافند غیرعامل در برنامه‌ریزی فضایی و نظم‌دهی به نظام و ساختار جمعیتی کارکردی به تحقق توسعه‌ی پایدار نائل آمد.هدف: با توجه به اهمیت برنامه‌ریزی فضایی و بهره‌مندی از رویکردهایی همچون پدافند غیرعامل در راستای تحقق توسعه‌ی پایدار، هدف از پژوهش حاضر آسیب‌شناسی نظام برنامه‌ریزی فضایی کلان‌شهر تبریز با تاکید بر معیارهای پدافند غیرعامل و ارائه‌ی راهکارهایی برای دست‌یابی به الگوی مطلوب در نظام برنامه‌ریزی فضایی و تحقق توسعه‌ی پایدار می‌باشد.روش‌شناسی تحقیق: روش تحقیق کمی با ماهیت کاربردی–توسعه‌ای می‌باشد که به‌منظور تجزیه و تحلیل داده‌ها از مدل حداقل مجذورات جزئی در نرم‌افزار warp pls استفاده شده است. جامعه‌ی آماری تحقیق نیز شامل مدیران، مسئولان و کارشناسان شهری تبریز (حدوداً 1500 نفر) می‌باشد و حجم نمونه بر اساس مدل اصلاح‌شده کوکران 340 نفر برآورد شده است.قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی پژوهش شامل کلان‌شهر تبریز می‌باشد.یافته ها: یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که از بین شش مولفه‌ی مورد تاکید نظام برنامه‌ریزی با تاکید بر پدافند غیرعامل، تنها مولفه‌ی جمعیت با ضریب 51/0 در سطح اطمینان 95 درصد در کلان‌شهر تبریز تحقق یافته و پنج مولفه‌ی زیرساخت‌های حیاتی، زیرساخت‌های فیزیکی، فضاهای باز، جاده‌ها و معابر و کاربری زمین و عملکردها تحقق نیافته‌اند که ضرایب حاصل از مدل ساختاری برای این مولفه‌ها به ترتیب برابر با 23/0، 38/0، 32/0، 27/0 و 42/0 می‌باشد. نتایج: نتایج حاکی از آن است که عدم تحقق پدافند غیرعامل در برنامه‌ریزی فضایی تبریز، ناشی از نارسایی‌ها در نظام تصمیم‌گیری (یکپارچگی و سیستمی)، محتوای طرح‌ها (واقعیت‌گرایی، انعطاف‌پذیری و آینده‌نگری) و اجرا (تعهد و شفافیت) می‌باشد.

pathology of spatial planning system with emphasis on passive defense approach (case study: tabriz metropolis)

introduction the metropolis of tabriz, as the largest population center in northwest iran, has seen a lot of physical and population growth in recent years, with the density and development of economic and infrastructure projects on the one hand, and the expansion of problematic structures on the other hand, as well as the inability of the urban management system to regulate these issues has made this city face many problems and vulnerability in times of crisis. in this regard, there is a need to achieve sustainable development by emphasizing approaches such as passive defense in spatial planning and organizing the spatial structural and functional system. goalconsidering the importance of spatial planning and benefiting from approaches such as passive defense in order to achieve sustainable development, the aim of the current research is to analyze the spatial planning system of tabriz metropolis with emphasis on the parameters of passive defense and to provide solutions to achieve the desired pattern in the spatial planning system and realize sustainable development.methodology the research method is quantitative with an applied developmental nature, in order to analyze the data, partial least squares model was used in warp pls software. the statistical population of the research also includes managers, officials and urban experts of tabriz (about 1500 people) and the sample size is estimated to be 340 people based on the modified model of cochran. geographical area of research the geographical scope of the research includes tabriz metropolis. results and discussion the findings of the research show that among the six components emphasized by the planning system with an emphasis on passive defense, only the population component with a coefficient of 0.51 at the 95% confidence level has been realized in tabriz metropolis and the five components of vital infrastructure, physical infrastructure, open spaces, roads and the roads and land use and functions have not been realized, and the coefficients obtained from the structural model for these components are equal to 0.23, 0.38, 0.32, 0.27 and 0.42, respectively. conclusion the results indicate that the non realization of passive defense in spatial planning of tabriz is caused by inadequacies in the decision making system (integrity and systemic), content of plans (realism, flexibility and foresight) and implementation (commitment and transparency).