تاثیر تحولات کالبدی-فضایی سکونتگاه‌های روستایی پیرامون کلان‌شهر مشهد بر کیفیت زندگی روستاییان

مقدمه: طی نیم قرن اخیر، در فرآیند شهری شدن شتابان، سکونتگاه های روستایی نیز از اثرات این تغییر و تحولات بی بهره نمانده اند. نقش فعال کلان شهر مشهد در مجموعه شهری مورد مطالعه، باعث تحولات کالبدی- فضایی سکونتگاه های روستایی شده است و اهمیت بهبود کیفیت زندگی روستاییان، به عنوان یکی از اهداف اصلی برنامه ریزی ها در کشور، بررسی تاثیر تحولات کالبدی- فضایی بر کیفیت زندگی روستاییان را ضروری کرده است. هدف: پژوهش حاضر، به منظور بررسی تاثیر تحولات کالبدی- فضایی بر کیفیت زندگی روستاییان به انجام رسیده است. روش شناسی تحقیق: روش تحقیق در پژوهش حاضر توصیفی - تحلیلی و نوع آن ازنظر هدف، بنیادی است. برای جمه آوری اطلاعات از روش های اسنادی و میدانی استفاده شده است. جامعه نمونه 28 روستای بالای 20 خانوار در مجموعه شهری مشهد است که از طبقات مختلف جمعیتی و فواصل متفاوت با شهر مشهد انتخاب شده است. از مجموع 20083 خانوار در نقاط روستایی نمونه، با فرمول کوکران، حجم نمونه 377 خانوار به دست آمده این افراد با روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. قلمرو جغرافیایی پژوهش: پژوهش حاضر، در سطح سکونتگاه های روستایی مجموعه شهری مشهد انجام شده است. یافته ها: با توجه نتایج، ضرایب t بین متغیرهای اصلی پژوهش، بالای 2.58 بوده یعنی رابطه معنادار و مستقیم است؛ بدین ترتیب تحولات کالبدی- فضایی سکونتگاه‌های روستایی بر کیفیت زندگی روستاییان تاثیر مثبت و معناداری دارد که مقدار r2 نشان می‌دهد 96.4 درصد کیفیت زندگی با تحولات کالبدی- فضایی تبیین شده و تحولات فضایی با ضریب 0.97، تاثیر بیشتری بر کیفیت زندگی روستاییان داشته است. نتایج تحلیل فضایی با استفاده از مدل gwr مشخص نمود که ضریب تاثیر تحولات کالبدی- فضایی بر کیفیت زندگی روستایی در روستاهای شرقی ازجمله شرشر، سالارآباد، حسین‌آباد گزیند، شورک صبوری به حداکثر خود میرسد و درمجموع حدود 30.84 درصد روستاها و 34.74 درصد جمعیت روستایی منطقه موردمطالعه در پهنه تاثیرگذاری 0.928 تا 0.943 قرار دارند که 11 روستای نمونه نیز در این پهنه قرارگرفته‌اند. نتایج: به طورکلی ضریب اثرگذاری بر کیفیت زندگی در منطقه مورد مطالعه از سمت شمال و جنوب به سمت مرکز و شرق منطقه افزایش می یابد. در این ارتباط ایجاد زمینه های لازم برای ارتقاء کیفیت زندگی روستاییان ازجمله فراهم نمودن زمینه اشتغال و توسعه اقتصادی همراه با افزایش و بهبود زیرساخت ها ارتباطی و خدماتی توصیه می شود.

the effect of physical-spatial developments of rural settlements around mashhad metropolis on villagers life quality

the present study has been done for this purpose in rural settlements of mashhad urban complex. the research method in this research is descriptive-analytical and fundamental in terms of purpose. documentary and field methods have been used to collect information. the sample population is 28 villages of over 20 households in urban collection mashhad which were selected from different classes of population and different distances with mashhad city. from 20083 households in sample rural areas, using the cochran formula, a sample size of 377 households were selected by random sampling method. partial least squares technique and smart pls software were used to test the conceptual model of research and investigate the impact of physical-spatial transformations on quality of life. according to the results, the coefficients of t among the main variables of the study were above 2.58 which means that there is a direct and meaningful relationship. the r2 value represents 96.4% of the quality of life explained by physical-spatial changes and spatial changes with a coefficient of 0.97 had a greater impact on the quality of life of the villagers. the results of spatial analysis using gwr model showed that the coefficient of impact of physical-spatial changes on quality of rural life in eastern villages such as sharshar, salarabad, hossein abad gazband, shourak sabouri reaches its maximum. overall, 30.84% of the villages and 34.74% of the rural population in the study area are in the range of 0.928 to 0.943, that eleven villages are located in this area.