رتبه‌بندی شاخص‌های تعیین محدوده بافت‌های ناکارآمد میانی شهری (مطالعه موردی: شهر رشت)

مقدمه: بر اساس مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران (1384)، فرسودگی در نواحی شهری کاهش کارایی یک بافت نسبت به سایر بافت‌های شهر معرفی گردید و در مصوبه سال 1385، تنها به سه شاخص ناپایداری، نفوذناپذیری و ریزدانگی اکتفا شد. اما بررسی‌ها، نقاط ضعف کمی و کیفی در تعیین این شاخص‌ها را شناسایی نموده‌اند. هدف پژوهش: رتبه بندی شاخص های تعیین محدوده بافت های ناکارامد میانی شهرها، با مطالعه موردی بر روی شهر رشت انجام گرفته است. روش شناسی تحقیق: این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و به روش اسنادی است. پس از مطالعات اسنادی و مرور بر ادبیات موضوع، شاخص‌ها شناسایی و رتبه بندی شدند و بدین‌منظور با اعمال نظر 8 تن از متخصصان، از دو تکنیک فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی و اولویت‌بندی ترجیحی بر اساس تشابه به پاسخ‌های ایده‌آل ‌استفاده گردید. پس از فرایند شاخص‌سازی، 22 شاخص در ارتباط با شناسایی بافت‌های ناکارآمد میانی شهرها تبیین شد و با لحاظ شرایط محیطی، اقتصادی و اجتماعی شهر رشت و اعمال نظر کارشناسان، در نهایت 12 شاخص واجد شرایط رتبه بندی شدند. قلمرو جغرافیایی پژوهش: محدوده جغرافیایی این تحقیق شهر رشت در استان گیلان می باشد. یافته ها: ناکارآمدی بافت های میانی شهرها را می توان به ترتیب در پنج بعد کالبدی، اجتماعی، کارکردی، اقتصادی و زیست محیطی تعیین نمود. پنج شاخص برگزیده شامل سه شاخص در بعد کالبدی: ناپایداری بافت شهری، قدمت بالای ابنیه، پایین بودن کیفیت کالبدی دسترسی ها؛ و دو شاخص در بعد اجتماعی: فقر و محرومیت و ازدحام و بالا بودن تراکم جمعیت هستند. در بعد اقتصادی نیز شاخص مشخص نبودن مالکیت مورد تایید قرار گرفت و تنها شاخص بعد زیست محیطی کمبود فضای سبز و باز است. نتایج: از میان شاخصهای کالبدی، ناپایداری بافت شهری، به عنوان مهمترین شاخص، اشاره به بلوک هایی داشته که بیش از 50 درصد بناهای آن دارای عناصر سازه ای نامطمئن هستند. بعد از آن، شاخص قدمت بالای ابنیه، بلوک هایی که بیش از 50 درصد آن ها قدمت بالای 20 سال داشته باشند را هدف قرار داده است. در زمینه دسترسی ها نیز، پایین بودن کیفیت کالبدی دسترسی ها، محله هایی را که نسبت مساحت شبکه راه ها به مساحت کل عرصه در آن ها کمتر از میانگین کل شهر باشد را در شهر رشت مدنظر قرار می دهد.

indicators ranking of determining the diffuse textures of inner-city (case study: rasht city)

according to the decision of the supreme council of unbanning and architecture of iran (2005), burnout in urban areas &reduction of efficiency& of one texture compared to other textures of the city was introduced and in the decision of 1385, only three indicators of instability, impenetrability and microdermabrasion were sufficient. however, studies have identified quantitative and qualitative weaknesses in determining these indicators. the present study aims to rank the indicators for determining the range of dysfunctional textures of inner-city, with a case study on the city of rasht. this research is practical and documentary in terms of purpose. after documentary studies and review of the literature, the indicators were identified and ranked, and thus, by applying the opinion of 8 experts, two techniques of process of analytic hierarchy analysis and preferential prioritization based on similarity to ideal responses were used. after the indexing process, 22 indicators were explained in relation to the identification of dysfunctional intermediate textures of cities, and in terms of environmental, economic and social conditions of rasht city and the application of expert opinion, 12 qualified indicators were finally ranked. the results show five dimensions: physical, social, functional, economic and environmental. in addition to the three permanent indicators of instability, impenetrability and microdermabrasion, indicators such as poverty and deprivation; high level of unemployment, poor educational status, high population density, age of buildings, uncertainty of ownership, and lack of open and green space indicate the trans-physical dimensions of dysfunctional inner-urban that can be identified in the country’s metropolises.