مدلسازی بومگردی در تفرج متمرکز با استفاده از آنالیز تحلیل سلسله مراتبی و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منطقه ونایی بروجرد از استان لرستان

یکی از مهم ترین مراحل در برنامه ریزی تفرجی در صنعت اکوتوریسم ارزیابی و تعیین مناطق مناسب برای تفرج با توجه به توان اکولوژیکی سرزمین است. زیرا برنامه ریزی زیست محیطی بدون تعیین و ارزیابی توان اکولوژیکی سرزمین امکان پذیر نمی باشد. هدف از مطالعه حاضر مدلسازی شایستگی گردشگری متمرکز حوزه آبخیز ونایی شهرستان بروجرد در استان لرستان می باشد. این تحقیق در سال 1394 بصورت کتابخانه ای، پرسشنامه ای و میدانی صورت گرفت. با استفاده از سوابق کتابخانه ای، نظرات متخصصین و استخراج نظرات گردشگران از پرسشنامه استاندارد و نیز از طریق آنالیز تحلیل سلسله مراتبی (ahp) با نرم افزار expert choice، ابتدا عوامل موثر بر گردشگری رتبه بندی شدند. سپس لایه های اطلاعاتی و مکانی متناظر هر عامل از طریق منابع موجود مانند نقشه های توپوگرافی، تصاویر ماهواره ای، نقشه ها، استفاده از اطلاعات ادارات منطقه و نقشه های پایه مانند مدل رقومی ارتفاعی، شیب، جهت و ... در محیط نرم افزار arcgis تلفیق شدند. معیارهای مورد بررسی به دو دسته کلی فیزیکی و غیرفیزیکی تقسیم شدند. در مجموع با توجه به نوع گردشگری متمرکز 22 معیار مورد ارزیابی قرار گرفته و نقشه های هر کدام جداگانه در محیط نرم افزار تولید و بر اساس رتبه بندی با هم تلفیق شدند. نتایج آنالیز تحلیل سلسله مراتبی نشان داد که مهم ترین زیر معیار در معیار فیزیکی، حساسیت خاک به فرسایش است که ضریب 431/0 را به خود اختصاص داد و زیر معیارهای فاصله و اسکان هر کدام با ضریب 028/0 کم اهمیت ترین معیار بودند. همچنین نتایج نشان داد که کم اهمیت ترین و مهمترین زیر معیار در معیار زیستی به ترتیب خصوصیات جوامع و امنیت با ضرایب 033/0 و 56/0 بود. نتایج مدل نهایی نشان داد که وسعت مناطق با شایستگی بالا و نامناسب تقریبا با هم برابر هستند به نحوی که 1457 هکتار از سطح منطقه معادل 85/24 درصد در طبقه s1 یا شایسته، 1751 هکتار برابر با 86/29 درصد در طبقه s2، 1200 هکتار معادل 46/20 درصد در طبقه s3 و 1456 هکتار برابر با 83/24 درصد در کلاس غیرشایسته یا n قرار گرفتند. در مجموع باید گفت که شیب و کوهستانی بودن منطقه مهم ترین عامل محدودیت در تفرج متمرکز است و چشم انداز، قله های زیاد، تنوع گیاهی و باغات و مزارع عوامل افزایش گردشگری متمرکز می باشد. با آموزش راهنمایان محلی در مسیرهای مناسب می توان عامل محدودیت شیب را کم کرد.