تحلیل ساختار مکانی برخی از خصوصیات خاک با استفاده از روش زمین‌آمار (مطالعه موردی: مراتع غرب تفتان، شهرستان خاش)

پژوهش حاضر با هدف بررسی تغییرپذیری مکانی خصوصیات خاک در مراتع تفتان شهرستان خاش انجام شد. برای این منظور، پس از تعیین واحدهای همگن بوم شناختی با استفاده از نقشه های شیب، جهت، ارتفاع و همچنین نقشه زمین شناسی با مقیاس 1:25000، نمونه برداری از خاک به روش تصادفی سیستماتیک در امتداد 3 ترانسکت 150 متری انجام شد. به طور کلی، 24 نیمرخ خاک در منطقه حفر و از دو عمق 150 سانتی متری و 3015 سانتی متری نمونه خاک برداشت شد. پس از نمونه برداری خصوصیات مورد بررسی شامل درصد سنگریزه، بافت، رطوبت اشباع، رطوبت قابل دسترس، گچ، ماده آلی، اسیدیته و هدایت الکتریکی با روش های استاندارد اندازه گیری شد. به منظور بررسی و تشریح ساختار فضایی خصوصیات خاک از روش کریجینگ در نرم افزار +gs نسخه 9 استفاده شد. بعد از برازش مدل به تغییرنما و تعیین پارامترهای مدل، ارزیابی دقّت نتایج با روش ارزیابی متقاطع و با درنظر گرفتن دو پارامتر آماری میانگین انحراف خطا و میانگین مطلق خطا صورت گرفت. نتایج نشان داد که بیشتر خصوصیات مورد بررسی در هر دو لایه سطحی و عمقی خاک دارای مدل های کروی و نمایی هستند. بر اساس نتایج، خصوصیاتی مانند آهک عمق اول (با اثر قطعه ای 07/4 و ساختار مکانی 80/0)، آب قابل دسترس عمق اول و دوم (با اثر قطعه ای 29/0 و 1/0 و ساختار مکانی 97/0 و 99/0) و خصوصیات مرتبط با بافت خاک (درصد شن، رس و سیلت) دارای ساختار مکانی قوی هستند اما برای برخی از خصوصیات مانند گچ، رطوبت اشباع، و سنگریزه هم در لایه سطحی خاک و هم در لایه عمقی، ساختار مکانی قوی مشاهد نشد. بالابودن مقدار خطا و اریبی برآوردها نشان می دهد که به علت بالابودن مقدار اثر قطعه ای و ضعیف بودن ساختار مکانی، کریجینگ نتوانسته بر اساس مدل برازش شده برای متغیرهای سنگریزه عمق اول (با خطای 93/11 و انحراف 708/0) و شن عمق دوم (با خطای 51/10 و انحراف 15/0) برآورد صحیحی انجام دهد.