انتقال بذر توسط علفخوران با جثه متفاوت در زیستگاه‌های مرتعی منطقه مرکزی کشور (مطالعه موردی: پارک ملی کلاه قاضی اصفهان)

در این مطالعه، پتانسیل انتقال بذر گیاهان توسط سه گونه علفخوار وحشی با جثه متفاوت (خرگوش دشتی، آهوی ایرانی و کل و بز کوهی) در زیستگاه های مرتعی پارک ملی کلاه قاضی اصفهان بررسی گردید. پنج منطقه زیستگاهی اصلی برای هر علفخوار انتخاب و در هر مکان 10 نمونه سرگین تازه در ماه های فروردین تا خرداد و مهر تا آبان (5 ماه فصل رویش) جمع آوری گردید. سپس ترکیب بذری نمونه های سرگین در آزمایش های جوانه زنی در گلخانه به مدت 8 ماه بررسی گردید. در مجموع گونه های نمونه های سرگین کل و بز (1637 عدد بذر معادل 43/4 درصد از کل بذرها)، 43 گونه از نمونه های سرگین های آهو (833 عدد بذر معادل 22/1 درصد از کل بذرها) و 19 گونه از نمونه های سرگین خرگوش (1083 عدد بذر معادل 28/7 درصد از کل بذرها) ثبت شد. ترکیب بذری نمونه های سرگین سه گونه علفخوار به طور معنی داری متفاوت بود. همچنین تعداد گونه بذری انتقال یافته در ارتباط مستقیم با اندازه جثه سه گونه علفخوار بود. با این حال تفاوت در تراکم بذری نمونه های سرگین ارتباطی با اندازه جثه علفخواران نداشت. با توجه به زادآوری اکثر گونه های گیاهی پارک از طریق بذر و انتقال بذر گونه های گیاهی متفاوت توسط سه گروه جانور، انتقال بذر از طریق سرگین علفخواران با جثه متفاوت می تواند نقش مهمی در حفظ و پویایی پوشش گیاهی زیستگاه های مرتعی، در صورت فراهم بودن سایر شرایط محیطی، داشته باشد. نتایج این تحقیق ضمن افزایش دانش انتقال بذر گیاهان مناطق خشک، می تواند به طور ویژه در مدیریت و احیا پوشش گیاهی در اکوسیستم های حفاظت شده و زیستگاه های مرتعی کشور به کار گرفته شود.

Seed dispersal by different-sized herbivores in rangeland habitats of central Iran (Case study: Esfahan Kolah Ghazi National Park)

The present research was aimed to assess the potential seed dispersal of plant species by differentsized herbivores of hare (Lepus capensis), Persian gazelle (Gazelle subguttrosa) and wild goat (Capra aegagrus) in rangeland habitats of KolahGhazi National Park in Esfahan. Ten freshly pellet groups (dung sample) of herbivore species were randomly collected in each of selected habitat sites during spring and autumn growing seasons (April to June and October to November). Seed content of dung samples were determined in greenhouse germination experiments over a period of 8 months. In total, 1637 seedlings from 60 plant species (19, 43 and 45 seed species in dung samples of cape hare, Persian gazelle and wild goat, respectively), mainly annual with attractive inflorescence and small seeds were recorded in dung samples of the three herbivore species. Seed content found in the all herbivores dungs were differed significantly, in addition, numbers of dispersed seedlings were correlated to herbivores size. However, the observed differences in dung seed density of herbivore species was not related to their sizes; so the highest and the least number of seeds were recorded in dung samples of wild goat and Persian gazelle, respectively. Given that most of plant species recorded in the Park regenerate by seeds, and that seeds of different plant species dispersed by herbivore species, seed dispersal via dung of differentsized herbivores may play an important role in vegetation conservation and dynamics of these rangelands habitats, only if required environmental factors met. While increasing knowledge of plant seed dispersal, results of the present research can be specially applied in managing countryrsquo;s protected ecosystems and rangeland habitats