تحلیل شبکه اجتماعی و الگوی ساختاری روابط اجتماعی بهره‌برداران مرتع (مطالعه موردی: روستای تاکُر- شهرستان نور)

با توجه به اهمیت مراتع در حفظ اکوسیستم طبیعی، بررسی عوامل موثر در حفظ و توسعه مراتع در راستای دستیابی به اهداف توسعه پایدار بسیار حائز اهمیت می باشد. چراکه کمبود سطح ذخایر و منابع طبیعی برای بهره برداری، زمینه افزایش و تشدید درگیری و کاهش مشارکت در بین بهره برداران را فراهم آورده و زمینه ساز تخریب عرصه های طبیعی می گردد. از طرفی در دهه اخیر، ابعاد اجتماعی انسانی در تصدی گری منابع طبیعی به ویژه چگونگی ساختار شبکه های اجتماعی در دستیابی به مدیریت مشارکتی موفق مورد تاکید بوده است. در این مطالعه با هدف شناخت چالش ها و موانع برنامه ریزی و اجرای مدیریت مشارکتی موفق مراتع، به تحلیل شبکه های اعتماد و مشارکت در بین ذینفعان روستای تاکُر واقع در شهرستان نور، استان مازندران پرداخته شد. در این تحقیق با استفاده از روش تحلیل شبکه در محیط نرم افزار ucinet سه شاخص مهم میزان تراکم، مرکزیت کل شبکه و میزان دوسویگی در سطح کلان و شاخص مرکزپیرامون در سطح میانی شبکه موردبررسی قرار گرفت. نتایج ضمن تعیین کنشگران مرکزی و حاشیه ای، نشان از آن داشت که شبکه ذینفعان بر اساس پیوند های اعتماد و مشارکت به ترتیب از میزان متوسط تا زیاد پایداری و از میزان متوسط تا ضعیف انسجام برخوردار بودند. لذا می توان بیان نمود با به کارگیری روش تحلیل شبکه اجتماعی به عنوان رویکردی نوین، می توان مدیریت مشارکتی مرتع را ساماندهی نمود و سامانه اطلاعاتی مدیریت مشارکتی مراتع را از طریق سنجش معیارها و شاخص های اجتماعی مرتبط با مدیریت مرتع تهیه نمود.

Social network analysis and structural scheme of social relation among rangeland stakeholders (Case study: Takor village, Noor)

Regarding to the importance of rangelands in ecosystem maintenance, investigating the effective factors for rangeland conservation and development toward sustainability is vital. Pressure on natural resources for utilization purposes are resulted in increasing environmental degradation and conflicts as well as decreasing local stakeholders' participation. In recent decades, social aspects in natural resources governance especially application of social networks for facilitating successful participatory management are emphasized. In this research with the aim of recognizing challenges and handicaps of planning and implementation of successful rangeland participatory management, analysis of trust and collaboration networks among stakeholders of Takor village, Noor, Mazandaran Province was investigated. In this study, Social Network Analysis using UCINET Software was used to evaluate three important indicators including density, whole network centrality, and reciprocity at macro scale and coreperiphery at median scale. According to the results, core and marginal actors which indicate stakeholders' network based on trust and collaboration links have middle to high sustainability and middle to low cohesion. Therefore, it is recommended to apply Social Network Analysis as a new approach for rangeland participatory management and create rangeland comanagement information system, using monitoring and evaluation of indices and indicators.