تاثیر اشکال زیستی گیاهی در جذب و دفع فلزات سنگین در اکوسیستم خشک ناحیه کوشک در استان یزد

در این پژوهش پراکندگی فلزات سنگین در ناحیه معدن کاری منطقه خشک ایران مرکزی بررسی شد. تحقیق حاضر در ناحیه شرکت معدن کوشک، در 45 کیلومتری شمال شرقی شهر بافق و 145 کیلومتر از شهر یزد انجام شد. از جنبه ریخت‌شناسی بخش اعظم ناحیه مورد مطالعه کوهستانی است. تیپ غالب گیاهی در منطقه شامل گونه های علف شور (salsola vermiculata) و درمنه دشتی (artemisia sieberi) است. از محل استقرار سدهای باطله معدن کوشک تا فاصله 8 کیلومتری در جهت شیب و آبراهه ها به شیوه تصادفی از خاک سطحی (25-0 سانتی متر) و از هر گونه گیاهی ده نمونه از بخش های ریشه، شاخک های جوان یکساله و شاخک های دو ساله یا خزان شده نمونه گیری به عمل آمد. با توجه به استخراج سرب و روی در معدن کوش، بررسی آثار 3 عنصر سرب، روی و کادمیم به‌عنوان فلزات سمی و کلسیم نیز به‌عنوان عنصر اساسی رشد در گیاه و به‌دلیل تشکیل گج ثانویه در سازندهای معدنی اندازه گیری شد. اندازه گیری ها پس از عصاره گیری با اسید نیتریک 6 نرمال به روش جذب اتمی انجام شد. گونه های مرتعی بیابانی و نیمه بیابانی به‌دلیل تغییر شکل زیستی، رفتار‌های ویژه ای به جذب و دفع عناصر سنگین از خاک نشان دادند. افزایش 5/2 برابری میانگین تجمع فلزات سرب، روی، کادمیم و کلسیم در اندامک های جوان و آبدار درمنه دشتی نسبت به ریشه با90 درصد اطمینان دارای حداقل اختلاف معنی-دار بود که با خشک شدن طبیعی شاخک های سال اول، غلظت این عناصر در این شاخک ها با 99 درصد اطمینان در آزمون حداقل اختلاف معنی‌دار از میانگین 82/85 قسمت در میلیون به مقدار ناچیز 04/0 قسمت در میلیون وزن خشک گیاه کاهش یافت. گیاه درمنه همراه با افزایش نسبی کلسیم در شاخک های جوان و آبدار مقدار تجمع کمتری از عناصر سنگین را در این اندامک ها نشان داد. میانگین تجمع فلزات در اندامک های هوایی نسبت به ریشه در علف شور اختلاف معنی دار نداشت، ولی روند میانگین تجمع فلزات سنگین در اندامک های هوایی افزایشی است (از 69/4 قسمت در میلیون در ریشه به 91/12 قسمت در میلیون در اندامک هوایی) و روند میانگین تجمع فلزات کاهشی است (از 52/153 قسمت در میلیون در ریشه به 69/134 قسمت در میلیون در اندام هوایی).