بررسی اثر تبدبل مراتع به دیم زار بر ذخایر کربن آلی خاک (مطالعه موردی: قسمتی از مراتع استان کردستان)

نظر به این‌که بخش اعظم استان کردستان در منطقه نیمه استپی کشور بوده و دیم کاری به عنوان یکی از اصلی ترین عوامل تخریب مراتع این استان محسوب می شود، این استان به عنوان ناحیه نمونه تحقیقاتی انتخاب شد. به منظور تعیین اثر تبدیل مراتع به دیم زار بر میزان ذخایر کربن اکوسیستم، با پیمایش صحرایی، مناطق تحت عملیات کشت دیم و مراتع طبیعی مجاور آن به عنوان تیمار شاهد شناسایی شد. در ادامه در هر یک از تیمارهای مشخص شده اقدام به تعیین مناطق معرف شده و نمونه برداری از خاک از عمق 50 سانتی متری انجام شد. تیمارها طوری انتخاب شدند که در هر تیمار و مرتع مجاور آن (شاهد) خصوصیات اکولوژیکی (خاک، توپوگرافی و اقلیم) یکسان بوده و تنها عامل کاربری زمین متغییر است. همچنین در انتخاب تیمارهای مورد مطالعه به خصوصیاتی نظیر تنوع کشت (گیاهان یکساله یا چند ساله) و فیزیوگرافی (شیب) نیز توجه شد. تحلیل داده ها با استفاده از آزمون تی استیودنت مستقل و تجزیه واریانس یک طرفه انجام شد. نتایج تجزیه و تحلیل 19 تیمار تحت کشت دیم و 114 نمونه خاک از مناطق مذکور نشان داد که به طور کلی در مناطق مورد مطالعه در این تحقیق تبدیل مراتع به دیم زار دارای تاثیر معنی دار بر ذخایر کربن اکوسیستم است. نوع و شدت تغییرات بستگی به نوع گونه کشت شده و توپوگرافی خواهد داشت. کشت گونه های چند ساله و پایا نسبت به گونه های یکساله نظیر گندم (کاهش 21 درصدی کربن خاک) در مجموع تاثیر منفی کمتری بر ذخایر کربن خاک خواهد داشت. رهاسازی اراضی دیم بدترین نوع کاربری زمین از حیث فقر کربن آلی خاک ارزیابی شد و به طور متوسط منجر به کاهش 25 درصدی کربن آلی خاک شد. همچنین اثر تبدیل مراتع به دیم زار بر ذخایر کربن به میزان شیب اراضی بستگی داشت، به‌طوری که با افزایش شیب، کمیت کربن آلی خاک افت بیشتری نشان داد.