ارزیابی تاثیر پروژه‌های نهال‌کاری بر خصوصیات خاک و پوشش گیاهی در شوره‌زارهای حاشیه دریاچه ارومیه

سابقه و هدف: ارزیابی اثرگذاری اقدامات بیولوژیکی می‌تواند نقش مهمی در مدیریت بهتر و اجرای کارامد پروژه‌های آتی داشته باشد. آگاهی از میزان اثربخشی اجرای هر نوع پروژه برای مدیران و مجریان از اهمیت زیادی برخوردار است چرا که با شناخت کافی از میزان آن، ضمن آگاهی از حصول اهداف اولیه، مزایا و معایب مرتبط شناسایی‌شده و تصمیم‌گیری لازم در خصوص اصلاح معایب و یا تجدیدنظر در شیوه‌ اجرا و یا حتی نوع عملیات اجرایی اتخاذ خواهد شد. بر همین اساس تحقیق حاضر با هدف بررسی میزان تاثیرگذاری پروژه‌های بیولوژیک در بهبود ویژگی های پوشش گیاهی و خصوصیات خاک چهار منطقه در حاشیه دریاچه ارومیه مورد مطالعه قرار گرفت تا بتوان از نتایج آن برای اتخاذ تصمیمات بهتر در خصوص انتخاب نوع و نحوه انجام پروژه‌های بیولوژیک بر اساس خصوصیات اکولوژیک منطقه مورد هدف در برنامه های آتی آگاهی یافت.مواد و روش: تحقیق حاضر به منظور بررسی میزان تاثیرگذاری عملیات نهال‌کاری بر ویژگی‌های پوشش گیاهی و خاک در چهار منطقه آغ‏زیارت، چوپانلو، سپرغان و جبل‌کندی در حاشیه دریاچه ارومیه انجام گرفت. مناطق مورد مطالعه در زیر حوزه‌ دریاچه ارومیه هستند که در آن عملیات احیایی مختلف شامل کپه کاری و نهال‌کاری‌ انجام شده است. تحقیق حاضر در سال 1389 و در دو بخش میدانی و آزمایشگاهی و بر اساس نمونه‌برداری از پوشش گیاهی و خاک در عرصه و تجزیه نمونه‌های ‌خاک در آزمایشگاه انجام شد. مقایسه بین مناطقی که در سال 1394 با نهال‌های گز، باتلاقی شور و قره‌داغ احیا شده بودند و مناطق شاهد (بدون عملیات احیایی) صورت گرفت. نمونه‌برداری و بررسی ویژگی های خاک (شامل ماده الی، ec، ph و پتاسیم در عمق 20-0 سانتی‌متر) و خصوصیات گیاهان (شامل پوشش، بیوماس و تراکم کل و شادابی) از طریق30 پلات یک مترمربعی به روش تصادفی- سیستماتیک در هر یک از مناطق نهال‌کاری شده و نیز مناطق شاهد انجام شد. تعداد پلات‌های به‌کاررفته در هر منطقه 60 عدد و تعداد کل پلات‌های استفاده‌شده در مناطق مورد مطالعه، 240 عدد بود. آنالیز داده‌های پوشش گیاهی و خاک از طریق anova و آزمون t مستقل و گروه‌بندی به روش lsd در نرم‌افزار spss انجام شد.نتایج: نتایج نشان داد که درصد تاج پوشش کل در منطقه آغ‌زیارت، چوپانلو، سپرغان و جبل‏کندی به‌ترتیب 74، 68، 58 و 70 درصد در مقایسه با سایت‌های شاهد خود افزایش داشت. بیوماس گیاهی نیز افزایش معنی‌داری (در سطح اطمینان 99 درصد) در مقایسه با مناطق شاهد نشان داد. همچنین تراکم کل گیاهان در منطقه آغ‌زیارت، چوپانلو، سپرغان و جبل‏کندی به‌ترتیب 45، 16، 56 و 59 پایه در متر نسبت به سایت شاهد خود افزایش نشان داد. خصوصیت ماده آلی در منطقه آغ‏زیارت، چوپانلو، جبل‏کندی و سپرغان به‌ترتیب به میزان 53، 19، 55 و 38 درصد نسبت به منطقه شاهد افزایش نشان داد. از نظر شادابی نهال های سپرغان و چوپانلو به‌ترتیب بیشترین و کمترین شادابی را نشان دادند. دو منطقه جبل کندی و آغ زیارت از این نظر تفاوت معنی داری نداشتند، اگرچه از نظر عددی جبل کندی شادابی بیشتری داشت.نتیجه‌گیری: وارد کردن برخی گیاهان در مناطق اصلاحی و کاشت آن‌ها بستر مناسبی برای ورود و استقرار برخی از گیاهان چندساله مثل salsola ها و گیاهان یک‌ساله مانند hordeum vulgar مخصوصاً در دو منطقه جبل‏کندی و سپرغان که شرایط خاک بهتر از دو منطقه دیگر بوده را فراهم کرده است. در پناه نهال‌های کشت شده، سایر گونه‌های علفی نیز تجمع یافته و تراکم و تنوع را در منطقه افزایش داده‌اند. به‌طور کلی می توان نتیجه گرفت اجرای عملیات اصلاحی، بسته به نوع گونه گیاهی و خصوصیات منطقه، با درجاتی موجب بهبود خصوصیات کمی و کیفی پوشش گیاهی و ویژگی‌های خاک شده است.  

evaluation of the effect of planting projects on soil and vegetation characteristics in the salt lands along lake urmia

background and objectives: evaluating the effectiveness of biological practices is crucial for enhancing management strategies and ensuring efficient future project implementations. understanding the outcomes of these projects aids managers and experts in refining, improving, or discontinuing similar initiatives. this study aims to assess the results of biological projects, including seeding and seedling planting, in the salt lands along lake urmia.methodology: this study investigated the effects of planting projects on vegetation and soil characteristics across four sites (aghe-ziarat, chupanloo, separghan, and jabal-kandi) along lake urmia. comparisons were made between areas rehabilitated with tamarix aphylla, halocnemum strobilaceum, and nitraria schoberi seedlings (initiated in 2015) and control areas (without rehabilitation practices). the research comprised field sampling and laboratory analyses. soil properties (organic matter, ec, ph, and potassium at 0-20 cm depth) and plant characteristics (total cover, biomass, density, and freshness) were evaluated through 30 plots (1m² each) using a random-systematic method in both planted and control areas, totaling 240 plots. data were analyzed using anova, independent t-tests, and the lsd method in spss software.results: the study revealed that total canopy cover in aghe-ziarat, chupanloo, separghan, and jabal-kandi increased by 74%, 68%, 58%, and 70%, respectively, compared to control sites. plant biomass also showed a significant increase (p-value < 0.01). the total plant density in aghe-ziarat, chupanloo, separghan, and jabal-kandi increased by 45, 16, 56, and 59 plants/m², respectively. organic matter in agche-ziarat, chupanloo, jabal-kandi, and separghan regions increased by 53%, 19%, 55%, and 38%, respectively. in terms of seedling vigor, separghan exhibited the most vigorous seedlings, while chupanloo exhibited the least. no significant differences were found between aghe-ziarat and jabal-kandi regarding seedling vigor.conclusion: introducing species such as tamarix aphylla and nitraria schoberi has facilitated the return of native plants like salsola spp. and hordeum vulgar in the study areas, particularly in separghan and jabal-kandi, where soil conditions are more favorable. the study concludes that depending on the plant species used and regional conditions, planting projects have improved vegetation’s quantitative and qualitative characteristics. soil properties also showed improvement compared to non-planted sites.