تعیین مرز دیرینه رویشگاه گیاه مرتعی کزل دماوندی (diplotaenia damavandica mozaffarian, hedge & lamond)

سابقه و هدف: تعیین مرز رویش گیاهان بومی در مطالعات تنوع زیستی و جلوگیری از تخریب آنها و همچنین حفظ و تکثیر این گونه‌های ارزشمند ضروری است. گیاه انحصاری و دارویی کزل دماوندی(diplotaenia damavandica mozaffarian, hedge & lamond) تنها در منطقه‌ای محدود در جنوب شرق دماوند گزارش شده است و به‌دلیل وجود ترکیبات خاصی که دارای اثرات درمانی در برخی عوارض پوستی است، مورد توجه است. هدف از این پژوهش تعیین مرز دیرینه این گیاه در پی محدودیت‌های ایجاد شده در منابع آب تغذیه‌کننده رویشگاه آن است تا مطالعات بعدی برای تعیین علل محدودیت رویشگاه این گیاه با اطمینان روی محدوده مشخص شده و فارغ از خشکسالی‌های ده‌های اخیر انجام گردد.مواد و روش‌ها: جهت مطالعه وضعیت کمی آبهای تغذیه‌کننده رویشگاه گیاه مرتعی کزل هیدروگراف واحد آبخوان‌های گرمسار، فیروزکوه، دماوند و همند-آبسرد برای یک دوره 19 ساله با استفاده از داده‌های مربوط به چاه‌های مشاهده‌ای ترسیم شد. خشکسالی‌های هیدرولوژیکی منطقه توسط شاخص خشکسالی gri محاسبه شد. مرز دیرینه رویشگاه و آشیان اکولوژیک این گیاه با استفاده از جمع‌آوری ماکروفسیل های گیاهی از لایه‌های مختلف زمین شناسی از شیل‌های مدادی در سه منطقه اطراف رویشگاه و شناسایی و مقایسه آنها با نمونه‌های عهد حاضر هرباریومی مورد بررسی قرار گرفت. جداسازی پالینومورف‌ها از رسوبات دربرگیرنده با استفاده از روش‌های معمول در پالینولوژی انجام شد و پس از تهیه اسلایدهای مورد نیاز، آنها با میکروسکوپ نوریleitz  (مدل sm-lux-pol) و بزرگ‌نمایی‌های 40 و 100 مطالعه ‌شدند. عکسبرداری از پالینومورف‌ها با استفاده از عدسی شیئی 100 و به کار بردن روغن ایمرسیون (immersion oil) توسط دوربین دیجیتالی نوع canon  مدل power shot a1100  صورت پذیرفت. نتایج: یافته‌های پژوهش حاضر نشان داد که منابع آبی در منطقه مورد مطالعه در سال‌های اخیر با افت شدید سطح آب زیرزمینی برابر 09/72- متر و همچنین کاهش حجم مخزن آبخوان‌ها برابر 2/1096- میلیون متر مکعب روبرو بوده است. وضعیت خشکسالی چشمه‌ها یک روند شدید را نشان می‌دهد. در مقابل مطالعات دیرینه شناسی نشان دادند که در هیچ‌یک از اسلاید‌های پالینولوژی مطالعه شده، گرده گیاه کزل دماوندی (diplotaenia damavandica) یا نمونه‌های مشابه به گرده مذکور یافت نشد. نتیجه‌گیری: بررسی منابع آبی در رویشگاه این گیاه نشان داد که منطقه مورد مطالعه در سال‌های اخیر افت شدید آب زیرزمینی و خشکسالی را تجربه کرده است در نتیجه ضرورت مطالعات مربوط به شناسایی مرز گذشته‌ی حضور این گیاه قوت می‌گیرد. با بررسی دیرینه فسیل‌های گیاهی مشخص شد به طرز شگفت‌آوری در طول دوران‌های زمین شناسی مرز شناسایی شده قبلی این گیاه تغییر نکرده است. با این مطالعات می‌توان اعلام کرد که خشکسالی‌های ده‌های اخیر در پراکنش این گیاه تاثیری نداشته است و مرز رویش این گیاه از دوران سوم و چهارم زمین‌شناسی همین بوده است. لذا با استفاده از نتایج این پژوهش پیشنهاد می‌گردد، مطالعات زمین شناسی، هیدروژئوشیمیایی، ژئوترمال و غیره جهت نشان دادن عوامل محدودکننده این گیاه با اطمینان در مرز مشخص شده انجام شود. 

paleoecological distribution of the endemic medicinal plant diplotaenia damavandica

background and objectives: it is necessary to determine the growth boundary of endemic plants in biodiversity studies and to prevent their destruction, as well as to preserve and reproduce these valuable species. the purpose of this research is to determine the paleolimit, the exclusive and medicinal species of diplotaenia damavandica mozaffarian, hedge & lamond due to the limitations created in the water resources of the habitat. this plant has been reported only in a limited area in the southeast of damavand and is of interest due to the presence of special compounds that have therapeutic effects in some skin complications.methodology: in order to study the quantitative status of the water feeding the kezel pasture plant, the hydrograph of garmsar, firouzkoh, damavand and hamand-absard aquifers was drawn for a period of 19 years using data from observation wells. the study of hydrological droughts in the region was calculated by the gri drought index. the ancient boundary of the habitat and the ecological nest of this plant was investigated by collecting plant macrofossils from different geological layers of madadi shales in three areas around the habitat and identifying and comparing them with the samples of the present age. the separation of palynomorphs from the surrounding sediments was done using the usual methods in palynology, and after preparing the required slides, they were studied with a leitz light microscope (model sm-lux-pol) and magnifications of 40 and 100. palynomorphs were photographed using a 100 objective lens and using immersion oil by a canon power shot a1100 digital camera.results:   the findings of the present study showed that the water resources in the studied area have faced a sharp drop in the underground water level of -72.09 meters in recent years, as well as a decrease in the volume of aquifers of -1096.2 million cubic meters. the drought condition of the springs shows a severe trend. on the other hand, paleontological studies showed that in none of the studied palynological slides, d. damavandica pollen or samples similar to said pollen were found.conclusion: despite recent declines in water availability, paleoecological evidence suggests that d. damavandica’s distribution has remained relatively stable since the tertiary geological period (third and fourth geological periods). this indicates that factors other than contemporary water scarcity may be limiting its distribution. further studies using geological, hydrogeochemical, and geothermal approaches are recommended to definitively identify the primary factors controlling the plant’s distribution within its current boundaries.