نظام حکمرانی مشارکتی مراتع و تحلیل شبکه‌های اجتماعی: تبیین چالش‌های ارتباط چندسطحی دست اندرکاران دولتی در استان سمنان

سابقه و هدف: رویکرد حکمرانی مشارکتی، شبکه همکاری کنشگران متنوع را شامل می شود. در عرصه های مرتعی، پایداری روابط اجتماعی متاثر از موقعیت و ارتباطات دست اندرکاران مختلف سازمانی است. شناخت الگوی چندسطحی روابط دست اندرکاران سازمانی و درجه تعاملات آن ها و نهایتا میزان پایداری این ساختار، منجر به یک شناخت واقع بینانه از وضعیت فعلی روابط همکاری و اقدامات مورد نیاز متناسب با چالش های عرصه های مرتعی می شود. این پژوهش با هدف تحلیل وضعیت حکمرانی چندسطحی کنشگران متنوع و اثرگذار دولتی در استان سمنان و افزایش پایداری شبکه ساختاری آن ها در پاسخ دهی به نیازهای بخش مرتع پس از انجام پروژه حبله رود، انجام گرفته است. مواد و روش ها: در این مطالعه، شناخت کنشگران مرکزی و پیرامونی فعال در پروژه حبله رود استان سمنان، مبتنی بر پیمایش میدانی در سطوح چهارگانه شهرستان های سمنان، سرخه، آرادان و گرمسار انجام گرفت. جمع آوری اطلاعات موردنیاز منطبق بر روش نمونه گیری گلوله برفی با استفاده از ابزار پرسشنامه محقق ساخته و مصاحبه با 35 دست‌اندرکار سازمانی شناسایی شده منجر به ترسیم روابط همکاری و ارزیابی شبکه ارتباطی 27 کنشگر فعال در سه حوزه حفاظتی، توسعه ای و واسطه ای گردید. اطلاعات تحقیق نیز با متود تحلیل شبکه اجتماعی و بر اساس انطباق شاخص های سطوح کلان (5 شاخص)، میانی (2شاخص) و خرد آن (6 شاخص) با مساله تحقیق و در یک نظام هماهنگ و همه جانبه صورت پذیرفت. در انتها داده های ارتباطی در محیط نرم افزارهای 0/9/2gephi ، 6.528  ucinet به‌ترتیب برای ترسیم ارتباطات شبکه ای و تحلیل وضعیت موجود انجام گردید و در انتها سیاست های خروجی ارائه شد.نتایج: ارزیابی ها نشان داد که ساختار حکمرانی مبتنی بر شکل گیری روابط چندسطحی نهادی با وظایف حفاظتی، توسعه ای و واسطه ای شکل گرفته است. در اینجا پایداری و انسجام اجتماعی پایین ساختار (با شاخص های هشدار دهنده تراکم 0.1، تمرکز 0.4  و دو سویگی 0.25)، مانعی جهت تاب آوری حکمرانی مرتع در مواجهه با بحران های اقلیمی و عملکرد اجتماعی مناسب بر عرصه های مرتعی می گردد. از بین کنشگران متنوع، نهادهای حفاظتی فعال ترین و نهادهای واسطه ای بیشترین اثرگذاری را داشتند. نتایج هشدار داد که وضعیت با مطلوبیت کم انتقال پذیری (0.25)، سرعت پایین گردش اطلاعات بین دست‌اندرکاران و غلبه رویکرد برون گروهی با پشتوانه پایین و ضعف انسجام بخشی درون‌گروهی از مهم‌ترین مسائل پیش روی حکمرانی مشارکتی در مراتع است. کنشگران اداره منابع طبیعی و آبخیزداری در مراکز شهرستان ها (نظیر سازمان منابع طبیعی  و آبخیزداری آرادان با مرکزیت بینابینی 180.45) و دفتر مرکزی طرح مدیریت پایدار منابع آب و خاک حبله رود در مرکز استان با مرکزیت133.02 و نهادهایی مثل فرمانداری، با بیشترین مرکزیت ها (141.55) نسبت به سایر کنشگران، فعال‌ترین و کلیدی ترین کنشگران شناخته شدند که عمده فعالیت های مشارکتی و انتقال اطلاعات شبکه در پروژه و با مردم را عهده دار بودند. در اینجا نیاز به تحرک بیشتر دست اندرکاران واسطه گر سازمانی (نظیر اداره امور عشایری آرادان (با مرکزیت 3.54)، مدیریت تعاون روستایی سمنان (با مرکزیت 3.2) و مدیریت منابع آب گرمسار با مرکزیت 5.24) است که وظایفی خارج از حیطه فعالیت های حوزه مدیریت منابع طبیعی دارند و به‌ویژه لزوم همراهی بیشتر آنان در وظایف اجرایی و حمایتی بخش مراتع و بهره برداران آن است بخصوص در زمانی که فاصله این نوع از سازمان ها از مراکز شهری یا روستایی جهت انجام پروژه های محلی مورد توجه بیشتری قرار می گیرد. این مطالعه روشن ساخت که مرکزیت نهادهای تاثیرگذار کاملا وابسته به مرکزیت نهادهای مختلف پیرامونی مرتبط با آن هاست. بنابراین ارتباط یکپارچه و فعال سازمان‌های پیرامونی و مرکزی شبکه به‌صورت متقابل، تاثیری عمیق بر انسجام و برونداد روابط همکاری در عرصه های مرتعی می گذارد.  نتیجه‌گیری: این مطالعه نشان می دهد که حکمرانی مشارکتی نیازمند ارتباطات چند سطحی، منسجم و متنوع کنشگران در مدیریت منابع طبیعی است. حرکت به سوی حکمرانی چندمرکزی نیازمند همکاری تمامی سازمان های حفاظتی، واسطه ای و توسعه ای در سطوح مختلف اجرایی و سیاست گذاری است و هدف نهایی سازمان های مختلف باید تمرکزدایی و ارائه تعاملات مستمر بین نهادهای تصمیم گیر اصلی ازجمله ادرات منابع طبیعی و آبخیزداری با نهادهای صاحب نفوذی چون استانداری در سطوح استانی و فرمانداری ها در سطوح شهرستان باشد. بنابراین لازم است در یک حکمرانی مشارکتی توسعه همکاری شبکه ای تا خردترین نهادهای مدیریتی نظیر دهیاری ها در سطوح محلی گسترده شود.

the collaborative governance system of rangelands and social networks analysis: explaining the challenges of multi-level communication of organizational stakeholders in semnan province

background and objectives: the collaborative governance approach involves a cooperation network among various actors, crucial for stable relationships in rangeland management. understanding the multi-level model of organizational stakeholder relations and the stability of this structure is essential for effective rangeland management, especially after significant projects such as the hable rood project. this study aims to analyze diverse government actors’ multi-level interactions in semnan province’s rangeland ecosystems and enhance their structural stability in responding to sectoral needs.methodology: central and peripheral actors involved in the hable rood project in semnan province were identified through field surveys across semnan, sorkheh, aradan, and garmsar counties. data collection utilized a researcher-made questionnaire and interviews with 27 organizational workers, categorized into protection, development, and intermediary areas. social network analysis was conducted using macro, middle, and micro-level indicators, and communication data were processed using gephi 0.9.2 and ucinet 6.528 software.results: the evaluations showed that the governance structure is based on the formation of institutional multi-level relations with protection, development and mediation duties. here, the stability and low social cohesion of the structure (with alarming indices of density 0.1, centralization 0.4 and reciprocity 0.25) becomes an obstacle to the resilience of rangeland governance in the face of climate crises and proper social performance on eangeland fields. among the various actors, protection institutions were the most active and intermediary institutions were the most effective. the results warned that the situation with low transitivity (0.25), the low speed of information circulation between stakeholders and the dominance of the out-group approach with low support and the weak cohesion of the in-group are among the most important issues facing participatory governance in rangelands. the activists of the department of natural resources and watershed management in the centers of the cities (such as the department of natural resources and watershed management of aradan with an betweenness centrality of 180.45) and the central office of the sustainable management of water and soil resources of hable rood in the center of the province with a centrality of 133.02 and institutions such as the governorate, with the highest centrality (141.55) were recognized as the most active and key actors compared to other actors, who were responsible for most of the collaborative activities and the transfer of network information in the project and with the people. here, there is a need for greater mobility of organizational mediators (such as aradan nomadic affairs department (with a centrality of 3.54), semnan rural cooperative management (with a centrality of 3.2) and garmsar water resources management with a centrality of 5.24) with tasks outside the scope of activities. the fields of natural resources management and especially the need to accompany them more in the executive and support duties of prangelands and its users, especially when they are away from the centers of local projects, were taken into consideration. this study made it clear that the centrality of influential institutions is completely dependent on the centrality of various peripheral institutions related to them. therefore, the integrated and active communication of peripheral and central organizations of the network mutually has a deep impact on the coherence and output of cooperative relations in the rangeland. conclusion: collaborative governance necessitates multi-level, diverse communication among natural resource management actors. polycentric governance requires cooperation among protection, intermediary, and development organizations at various levels. achieving decentralization and continuous interactions between decision-making institutions is vital, emphasizing the need for expanded network cooperation at local levels.