تاثیر سه گونه ی چوبی .prunus scoparaia (spach) c.k.schneid، acer monspessulanum l و .daphne mezerum l بر ویژگی‌های کیفی خاک زیراشکوب (منطقه مورد مطالعه: مراتع کرخنگان)

سابقه و هدف: گیاهان بوته ای چندساله از طریق ریزش لاشبرگ و تاثیر ریشه هایشان موجب تغییر کیفیت خاک رویشگاه خود می شوند. با توجه به اهمیت کشت گونه های چوبی به منظور اصلاح و احیای پوشش گیاهی، این تحقیق در مراتع نیمه‌خشک جنوب استان یزد انجام گردید. مطالعه این مراتع که دارای محیط های اکولوژی حساس، شکننده و مستعد بیابان زایی هستند از هر حیث، با اهمیت است. از طرفی به منظور مقابله با گسترش بیابان و خطرات ناشی از آن ها، طرح های احیا و اصلاح مراتع با کاشت گونه های مختلف اجرا می گردد که می توانند ویژگی های خاک را تحت تاثیر قرار دهند. بنابراین هدف از این مطالعه، بررسی اثر کاشت گونه های درختچه ای مختلف بر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک زیر اشکوب و اندازه گیری شاخص های کیفیت خاک در مراتع کرخنگان بوده است.مواد و روش‌ها: این پژوهش تاثیر سه گونه چوبی acer monspessulanum،prunus scoparia . وdaphne mezerum.  بر ویژگی های کیفی خاک سطحی زیراشکوب در مراتع کرخنگان مورد بررسی قرار داده است. بدین منظور، در پایان فصل رویش، پس از بررسی مقدماتی اقدام به شناسایی رویشگاه نموده و پس از انتخاب 15 سایت نمونه برداری که در هر سایت از خاک زیر تاج پوشش سه گونی چوبی a. monspessulanum، p. scoparia و d. mezerum و از خاک بیرون تاج پوشش به عنوان شاهد با اُگِر از عمق 5-0 سانتی متری نمونه برداری انجام گردید و ویژگی های فیزیکی و شیمیایی 60 نمونه خاک سطحی اندازه گیری شد. جهت مقایسه ویژگی های خاک زیر اشکوب با یکدیگر و همچنین با تاج پوشش علفی بیرون از اشکوب، از آزمون anova و دانکن استفاده شد.  نتایج: نتایج به دست آمده حاکی از وجود اختلاف معنی داری عناصر غذایی در زیر اشکوب گونه های چوبی با بیرون تاج پوشش (شاهد) است. بررسی عملکرد گونه ها نشان داد که گونه های a. monspessulanum و p. scoparia نقش پررنگ تری در بهبود خصوصیات شیمیایی خاک و عملکرد مرتع نسبت به گونه d. mezerum دارد. درصورتی که میزان نیتروژن در خاک زیر اشکوب گونه a. monspessulanum، p. scoparia وd. mezerum بیشتر از خاک بیرون تاج پوشش بوده است. همچنین نتایج فسفر نشان داد که میزان فسفر a. monspessulanum، p. scoparia بیشتر از d. mezerum و بیرون تاج پوشش است. در خصوص میزان پتاسیم  در خاک زیر اشکوب گونه های چوبی a. monspessulanum، p. scoparia، d. mezerum و بیرون تاج پوشش دارای سطح اختلاف معنی داری مشاهده شد. همچنین میزان کلسیم در خاک زیراشکوب گونه ها a. monspessulanum، p. scoparia و d. mezerum بیشتر از بیرون تاج پوشش است. میزان منیزیم در خاک زیر تاج پوشش a. monspessulanum بیشتر از p. scoparia، d. mezerum و بیرون از تاج پوشش مشاهده گردید. میزان ماده آلی خاک زیر اشکوب گونه های چوبی a. monspessulanum، p. scoparia  و d. mezerum  بیشتر از خاک بیرون از تاج پوشش آنها بود. همچنین خاک های بیرون از تاج پوشش میزان قلیاییت بیشتری نسبت به خاک های زیر تاج پوشش گونه های d.mezerum، p. scoparia و a.monspessulanum داشت. هدایت الکتریکی خاک زیر اشکوب گونه های چوبی a. monspessulanum وp. scoparia   بیشتر از خاک زیر اشکوب گونه d. mezerum و خاک بیرون از تاج پوشش است. نتیجه‌گیری: در مجموع نتایج این تحقیق نشان داد که گونه چوبی مختلف در عرصه های مرتعی تاثیرات متفاوتی بر خصوصیات خاک زیر اشکوب خود می گذارند. به طوری که در این مطالعه مشاهده گردید گونه a. monspessulanum نسبت به سایر گونه های مورد بررسی اثرگذاری بیشتری بر روی خصوصیات خاک منطقه مورد مطالعه دارند. لذا با شناخت روابط موجود میان گونه های چوبی و خاک می توان کمک شایانی به برنامه‌ریزی صحیح این بوم سازگان ها در راستای فعالیت های اصلاح و توسعه نمود. 

impact of native woody species (acer monspessulanum l., prunus scoparia (spach) c.k.schneid., and daphne mezerum l.) on soil quality characteristics in korkhangan rangelands

background and objectives: perennial shrubs play a crucial role in shaping the soil quality within their habitats, influencing soil characteristics through leaf fall and root interactions. this study focuses on the impact of three native woody species-acer monspessulanum, prunus scoparia, and daphne mezerum—on soil quality parameters in the ecologically sensitive and fragile korkhangan rangelands of southern yazd province. considering the susceptibility of these rangelands to desertification, understanding the effects of woody plant species on soil quality is vital for successful rangeland rehabilitation and improvement projects.methodology: the research investigates the qualitative characteristics of soil under the canopy of the three woody species compared to areas outside the canopy (control) in korkhangan rangelands. fifteen sites were selected, and soil samples were collected both under the canopy and outside the canopy at a depth of 0-5 cm. soil physico-chemical parameters were measured in the laboratory, and statistical analyses (one-way anova and duncan tests) were employed to compare soil characteristics under the canopy and the control.results: the study revealed variations in soil nitrogen, phosphorus, potassium, calcium, magnesium, organic matter, acidity, and electrical conductivity under different woody species. acer monspessulanum demonstrated a significant influence on soil characteristics, with higher levels of nitrogen, phosphorus, potassium, calcium, magnesium, and organic matter compared to the control. the acidity of soils under d. mezerum, p. scoparia, and a. monspessulanum was lower than that outside the canopy. additionally, electrical conductivity showed variations between a. monspessulanum, p. scoparia, d. mezerum, and the control.conclusion: the research underscores the distinct impact of native woody species on soil properties in the studied rangelands. acer monspessulanum exhibited a particularly pronounced effect on soil characteristics. understanding these relationships can inform effective planning for ecosystem improvement and development activities in rangeland areas.