ارزشگذاری اقتصادی کارکردهای دارویی و علوفه‌ای در تیپ‌های گیاهی مرتع جلمبادان، شهرستان جوین

سابقه و هدف: مراتع تولیدات و خدمات متنوعی برای بهره‌برداران ایجاد می‌کنند اما در حال حاضر برداشت علوفه الویت اول بهره‌برداری از مراتع به شمار می‌رود. توجه به انواع خدمات ارائه شده توسط مراتع و تعیین ارزش اقتصادی این خدمات به مدیران در بهبود برنامه‌ریزی و مدیریت بهینه، ایجاد اشتغال و افزایش سطح درآمد بهره‎برداران کمک می‌کند. هدف از تحقیق حاضر بررسی ارزش اقتصادی و مقایسه درآمد کارکرد علوفه‌ای و دارویی مرتع جلمبادان شهرستان جوین است.مواد و روش‌ها: جهت تعیین محدوده‌های همگن از لحاظ پوشش گیاهی به‌منظور مطالعه دقیق‌تر و آسان‌تر پارامترهای مختلف مربوط به تولید مرتع اقدام به تیپ بندی گردید. سپس لیست فلورستیک تیپ‎های گیاهی تهیه شد. نمونه برداری از پوشش گیاهی در منطقه معرف هر تیپ گیاهی با استفاده از شش ترانسکت 50 متری و پلات 1×2 مستطیل شکل انجام شد و تعداد پلات ها بر اساس فرمول کوکران 368 عدد برآورد شد. جهت محاسبه تولید سالانه گیاهی در سطح تیپ های مرتعی از روش مضاعف استفاده شد. بر این اساس در تمام پلات ها میزان علوفه تولیدی بر اساس مشاهده تخمین زده شده است، هم‌زمان در  25 درصد ازپلات ها گیاهان علوفه ای در سطح پلات قطع شد. در این تحقیق حد مجاز بهره برداری 50 درصد در نظر گرفته شده است. برآورد تولید گیاهان دارویی با توجه به اندام مصرفی آن‌ها متفاوت است. بنابراین پس از شناسایی گیاهان دارویی و اندام مورد استفاده ی آن ها روش مناسب برآورد تولید انتخاب گردید. جهت برآورد اقتصادی تولید علوفه از روش هزینه جایگزین استفاده گردید. از این‌رو گیاه جو به‎عنوان محصول جایگزین انتخاب گردیده است. جهت تعیین ارزش اقتصادی گیاهان دارویی منطقه از روش قیمت بازار استفاده شد. نتایج: شش تیپ گیاهی و 119 گونه گیاهی در منطقه مورد مطالعه شناسایی شد. نتایج نشان داد علوفه تولیدی در کل سطح مرتع 1180 تن و علوفه قابل‌دسترس 590 تن بوده و هر هکتار از مرتع جلمبادان به‌طور متوسط پتانسیل تولید 144 کیلوگرم علوفه را دارد. ارزش اقتصادی علوفه قابل‌دسترس در کل سطح مرتع برابر 805 میلیون و 775 هزار تومان و در هر هکتار مرتع  98 هزار و 241 تومان است. همچنین پتانسیل تولید گیاهان دارویی  برابر 256 تن در کل مرتع و ارزش اقتصادی آن برابر با 2 میلیارد و 845 میلیون تومان در سال 1399 در کل سطح مرتع مورد مطالعه است. درآمد گیاهان دارویی پس از کسر هزینه های برداشت در سال 1399 برابر 1 میلیارد و 440 میلیون تومان شد. درآمد هر هکتار مرتع بر اساس کارکرد گیاهان دارویی و صنعتی 175٫672 تومان برآورد شده است. نتایج نشان می دهد درآمد حاصل از بهره برداری از گیاهان دارویی و صنعتی 1/78 برابر بیشتر از بهره برداری از گیاهان علوفه ای است. نتیجه‌گیری: بهره برداری از گیاهان دارویی فعالیتی با ارزش اقتصادی بالا است و منبع درآمد خوبی برای مرتع‌داران و بهره‌برداران از مرتع است. علاوه بر برداشت علوفه به‌عنوان یک منبع درآمد برای مرتع‌داران می‌توان از برداشت گیاهان دارویی و فراوری آن‌ها جهت بهره‌برداری حداکثر از مراتع و کاهش خسارت به آن‌ها استفاده کرد. 

economic evaluation of medicinal and forage functions in jalambadan rangeland, joveyn county

background and objectives: rangeland create various products and services for the users, but currently livestock grazing (forage) is considered the first priority for the exploitation of rangeland. paying attention to the differents types of services provided by rangeland and determining the economic value of these services helps managers in improving planning and optimal management, creating jobs and increasing the income of users. the purpose of the current research is to investigate the economic value and compare the income of forabge and medicinal production of jalambadan rangeland in joveyn county.methodology: in order to determine the homogeneous areas of vegetation and to study more accurately and easily different parameters related to rangeland production, the rangeland was classified. then the floristic list of plant types was prepared. vegetation sampling was done in the representative area of each vegetation type using six 50-meter transects and 1×2 rectangular plots, and the number of plots was estimated to be 368 based on cochran’s formula. in order to calculate the annual plant production in each type of rangeland, the double method was used. based on this, the amount of fodder production has been estimated in all the plots and only 25% of the plots were cut. in this research, 50% exploitation limit is considered. the estimation of the production of medicinal plants is different according to the organ used for them. therefore, after identifying medicinal plants and edible organs, the appropriate production estimation method was chosen. alternative cost method was used for economic estimation of fodder production. therefore, among the exchangeable plants, the barley plant has been chosen as an alternative product due to its exchangeability in global and local markets. the market price method was used to determine the economic value of medicinal plants.results: six plant classes and 119 plant species were identified in the study area. the results showed that the total forage production rangeland was 1180 tons in the entire area of the and the available forage was 590 tons, and the average forage production per hectare of jalambadan rangeland was 144 kg. the economic value of fodder available in the entire area of pasture is equal to 805,775,000 tomans.  the economic value of each hectare of rangeland in terms of available forage was estimated as 98,241 tomans. according to the results, the production of available medicinal plants is equal to 256 tons and its economic value is equal to 2,845,000,000 tomans in 2019. the income of medicinal plants after deducting harvesting costs in 2019 was 1,440,000,000 tomans. the medicinal plants income per hactare estimated 175,672 tomans. the results show that the exploitation of medicinal plants has 1.78 times higher income than the exploitation of forage plants.conclusion: exploitation of medicinal plants is an activity with high economic value and is a good source of income for rangeland users. in addition to forage, as a source of income for the pastoralists, the harvesting of medicinal plants and their processing can be developed to reduce the pressure on the rangeland.