بررسی ترکیبات شیمیایی شیرابه، خصوصیات اکولوژیکی و فنولوژیکی آنغوزه شیرین در رویشگاه‌های استان کرمان

سابقه و هدف: گیاه آنغوزه با نام علمی ferula assa- foetida l. از خانواده چتریان یکی از مهمترین گیاهان دارویی ایران است که دارای اثرات ضد تشنج، قاعده آور و ضد انگل بوده و در درمان اسپاسم حنجره، بیماری های دستگاه گوارش، آسم و غیره کاربرد دارد. با توجه به اهمیت اقتصادی این گیاه و جایگاه ویژه آن در صنعت داروسازی این تحقیق با هدف شناخت نیازهای اکولوژیکی، فنولوژی و جوانه زنی بذر آنغوزه شیرین به منظور احیا آن در رویشگاه های طبیعی استان کرمان در سه رویشگاه راور، کرمان و کوهبنان به اجرا درآمد. مواد و روش ها: در محل های نمونه برداری رویشگاه، سه ترانسکت در هر یک از بخش‌های آن در نظر گرفته شد. در هر ترانسکت 500 متری10 پلات 2×2 متر مربعی به طور تصادفی به فاصله50 متر از هم انداخته و درصد پوشش تاجی و تراکم اندازه‌گیری گردید. به منظور بررسی فنولوژی گیاه، در هر رویشگاه 10 پایه بطور تصادفی انتخاب و علامت گذاری و هر 15- 10 روز یک‌بار زمان جوانه‌زنی، زمان ظاهر شدن برگ‌ها، گل دهی، بذرهی و خشک شدن ثبت گردید. جهت اندازه گیری خصوصیات خاک رویشگاه، 10 نمونه خاک از عمق 0-30 جمع آوری و مخلوط شد و یک نمونه به آزمایشگاه ارسال گردید. از اطلاعات هواشناسی مربوط به شمال و شرق استان کرمان که شامل رویشگاه های آنغوزه شیرین بود جهت تعیین میزان بارندگی استفاده شد. تیمارها شامل بذور شست وشوی شده و سرما داده شده و گروه شاهد بود. شیرابه آنغوزه شیرین با روش تقطیر با آب توسط دستگاه کلونجر تهیه شد. ترکیبات شیمیایی اسانس با استفاده از دستگاه گاز کروماتوگرافی گازی و گاز کروماتوگراف متصل به طیف سنج جرمی شناسایی شد. اطلاعات برداشت شده از رویشگاه های مورد مطالعه با نرم افزار spss 11.5 آنالیز و مقایسه میانگین ها به روش آزمون چند دامنه ای دانکن انجام گرفت. نتایج: در رویشگاه های مورد مطالعه محدوده ارتفاعی آنغوزه شیرین بین1750-2100 متر از سطح دریا و میزان بارندگی آن بین100-130 میلی متر متغیر بود. نتایج آنالیز خاک نشان می دهد که این گیاه برای رشد و نمو به یک یا چند عنصر خاص وابستگی ندارد. بافت خاک، شنی لومی تا لومی رسی و اسیدیته خاک در محدوده 7.8 تا 7.5 متغییر بود. هدایت الکتریکی (ec) تفاوت قابل توجهی را نشان داد و از 0.7 در مرتع کوهبنان تا 2.30 در مرتع راور متغییر بود. مواد آلی خاک کم و مقدار آن بین 0.14- 0.3 درصد بود. با افزایش ارتفاع در رویشگاه ها، دمای متوسط شبانه روز کاهش یافته و دمای لازم برای رسیدن به هر مرحله رشد رویشی به تاخیر افتاد. بیشترین فاصله زمانی از سبز شدن تا خزان گیاه آنغوزه مربوط به رویشگاه کوهبنان با ارتفاع 2075 متر و کمترین آن متعلق به رویشگاه راور با ارتفاع 1750 متر بود. آزمون جوانه زنی بذر نشان داد، سرمادهی و شستشوی بذر منجر به افزایش درصد جوانه زنی به میزان 95.3 درصد نسبت به تیمار شاهد بود. بطورکلی 70 ترکیب شیمیایی در اسانس آنغوزه شناسایی شد که برخی از آنها در رویشگاه های مورد مطالعه مشترک بود. نتیجه گیری: با توجه به اینکه تمام شرایط انتخاب نمونه ها، خشک شدن، استخراج اسانس و شناسایی ترکیب های موجود در آن برای همه نمونه های شیرابه گیاه آنغوزه شیرین یکسان در نظر گرفته شده بود، نوسانات شدید کیفیت ترکیبات شیمیایی موجود در اسانس نمونه ها می تواند ناشی از تغییرات ژنتیکی یا غیر ژنتیکی در پاسخ به تفاوت های اکولوژیکی رویشگاه ها از قبیل طول و عرض جغرافیایی، ارتفاع، دما، رطوبت و خاک باشد. بنابراین شرایط متفاوت اقلیمی، ادافیکی و فیزیوگرافی رویشگاه ها مسیرهای متابولیکی و بیوسینتز مواد موثره را تحت تاثیر قرار داده و در نتیجه متابولیت های ثانویه متنوعی تحت شرایط محیطی متفاوت بیوسنتز می شوند.

evaluation of chemical compound of latex, ecological and phenological characteristics of sweet ferula assa-foetida in habitats of kerman province

background and objectives: sweet ferula assa-foetida is an important medicinal plant in iran with various therapeutic properties. this study aims to identify the ecological and phenological characteristics and chemical compounds of sweet ferula assa-foetida in three natural habitats of kerman province, including ravar, kerman, and kuhbanan. methodology: three 500 m long transects were established in each sampling area, and ten 2×2 m plots were randomly selected at 50 m intervals in each transect. density and percentage of canopy cover were measured. phenological characteristics were studied for 10 shrubs randomly selected and marked in each habitat. germination time, leaf emergence time, blooming time, seeding, and drying time were recorded every 15-10 days. soil samples were collected from 0 to 30 cm depth to study soil properties, and sweet ferula assa-foetida latex was prepared by water distillation. chemical compounds of the essential oil were identified using gas chromatography with a mass spectrometer. data were analyzed using spss 11.5 software. results: altitude range of sweet ferula assa-foetida varied between 1750-2100 m above sea level, and rainfall varied between 100-130 mm in the studied habitats. soil analysis indicated that this plant is not dependent on specific elements for growth and development. soil had a sandy loam to clay loam texture, and soil acidity ranged from 7.8 to 7.5. electrical conductivity (ec) showed a significant difference and was varied from 0.7 in kuhbanan pastureland to 2.30 in ravar range pastureland. soil organic matter was low, ranging from 0.3-0.14%. the average day and night temperature decreased with increasing altitude, and the temperature required for each stage of vegetative growth was delayed. the longest and shortest interval from emergence to autumn were in kuhbanan habitat (2075 m) and in ravar habitat (1750 m), respectively. cooling and washing the seeds increased seed germination by 95.3% compared to control treatment. a total of 70 chemical compounds were identified in the essential oils of sweet ferula assa-foetida in the habitats. conclusion: the quality of chemical compounds in sweet ferula assa-foetida can be affected by genetic or non-genetic changes in response to ecological differences of habitats. various climatic, edaphic, and physiographic conditions of habitats affect the metabolic pathways and biosynthesis of active substances, resulting in various secondary metabolites being synthesized under different environmental conditions.