اثر شدت تخریب مراتع مشجر بر مشخصه های ریشه و فعالیت های اکوشیمی خاک منطقه میرکلا نوشهر

سابقه و هدف: رویشگاه های کوهستانی، با توجه به شرایط اقلیمی که دارند، جزء مناطق بسیار حساس محسوب می شوند و عموماً در مقایسه با ارتفاعات پایین دست از تنوع گیاهی کمتری برخوردار می باشند. متاٌسفانه در سالیان گذشته، به علت تعرض های انسانی، بخش هایی از این مناطق تخریب شده و اکنون در بعضی سطوح یا فاقد پوشش گیاهی می باشند و یا اینکه از پوشش گیاهی بسیار کمی برخوردارند. از آنجایی که گونه های ولیک و زرشک غالبیت پوشش های درختچه ای رویشگاههای کوهستانی شمال کشور را شامل می شوند، در این پژوهش به مطالعه اثر شدت های مختلف تخریب این پوشش های گیاهی بر شاخص های زیستی خاک پرداخته خواهد شد. مواد و روش ها: بدین منظور در منطقه ییلاقی میرکلای بخش کجور در غرب استان مازندران مناطقی با درصد پوشش های بین 90 تا 100، 70 تا 60، 40 تا 30 و 10 تا 0 درصد، به ترتیب به عنوان رویشگاه های بدون تخریب و شدت تخریب های سبک، متوسط و شدید انتخاب شدند. سه قطعه یک هکتاری (100 متر × 100 متر) در هر یک از این رویشگاه ها مدنظر قرار گرفت. در داخل هر یک از  این قطعات، تعداد 5 نمونه خاک (از چهار گوشه و مرکز قطعات) از عمق های 10-0، 20-10 و 30-20 سانتی متری و در یک سطح 30 سانتی متر × 30 سانتی متر برداشت و به آزمایشگاه انتقال داده شد. در مجموع از هر یک از این رویشگاه ها تعداد 45 نمونه خاک به آزمایشگاه انتقال داده شد. نتایج: بیشترین مقادیر زیتوده ریزریشه و درشت ریشه های خاک در رویشگاه های بدون تخریب مشاهده شد. بیشترین مقادیر محتوای کربن در درشت ریشه های رویشگاه های بدون تخریب مشاهده شد. رویشگاه های بدون تخریب و همچنین رویشگاه هایی با شدت تخریب کم دارای بالاترین مقادیر محتوای نیتروژن و فسفر در ریشه ها بود. بیشترین مقادیر کلسیم در ریزریشه رویشگاه های بدون تخریب و با تخریب کم مشاهده شد در حالی که رویشگاه بدون تخریب دارای بالاترین مقادیر کلسیم در درشت ریشه های خاک بود. کمترین مقادیر منیزیم در ریزریشه و درشت ریشه رویشگاه هایی با شدت تخریب شدید مشاهده شد. بیشترین فعالیت آنزیم اوره آز در رویشگاههای بدون تخریب و لایه های بالایی خاک مشاهده شد و با افزایش شدت تخریب فعالیت این آنزیم بطور معنی داری کاهش یافت. بیشترین فعالیت آنزیم اسیدفسفاتاز خاک در رویشگاه بدون تخریب و کمترین مقادیر آن در رویشگاه هایی با شدت تخریب شدید مشاهده شد. در رویشگاه هایی با شدت تخریب متوسط، مقدار فعالیت آنزیم اسیدفسفاتاز در عمق های مختلف خاک تفاوت آماری معنی داری نشان نداد. افزایش شدت تخریب باعث کاهش معنی دار فعالیت آنزیم های آریل سولفاتاز و اینورتاز خاک شد. عمق 10-0 سانتی متری خاک دارای بیشترین مقادیر  آریل سولفاتاز و اینورتاز خاک به ترتیب در رویشگاه های بدون تخریب و شدت های تخریب سبک، متوسط و شدید بود. نتیجه گیری: نتایج پژوهش حاضر حاکی از آنست که شدت های مختلف تخریب پوشش گیاهی اثر قابل توجهی بر شاخص های زیستی خاک دارند. در واقع می توان اشاره داشت که حفاظت از پوشش گیاهی می تواند اثرات مثبتی بر فعالیت اجزای زیرزمینی خاک داشته باشد. بنابراین یافته های این پژوهش موید حفاظت از پوشش های گیاهی طبیعی جهت افزایش مشخصه های کیفی و سلامت خاک می باشد. نتایج این پژوهش می‌تواند در خصوص ارزیابی توان اکولوژیک و چرخه عناصر غذایی پوشش های گیاهی طبیعی در مناطق کوهستانی شمال ایران اطلاعات ارزشمندی در اختیار مدیران منابع طبیعی قرار داده و کمک شایانی نماید.

effect of degradation intensity of wooded rangelands on root characteristics and soil ecochemical activities of mirkola region of nowshahr

background and objectives: mountainous habitats are sensitive areas with lower plant diversity, and degradation caused by human activities has resulted in vegetation loss or reduction. this study aimed to investigate the impact of different intensities of degradation on soil biological indicators in the mirkola region of kojoor district, mazandaran province, iran, focusing on crataegus and berberis, which are the dominant shrubs in the mountainous habitats of northern iran. methodology: four sites with different percentages of cover (90-100, 70- 60, 40-30, and 10-0 percent) were selected as non-degraded and degraded habitats with light, moderate, and heavy degradation intensities. three onehectare plots were established in each habitat, and five soil samples were taken from each plot at depths of 0-10, 10-20, and 20-30 cm. in total, 45 soil samples were collected and analyzed for soil biomass, carbon, nitrogen, phosphorus, calcium, magnesium, and enzymatic activity. results: the non-degraded habitat had the highest biomass of coarse and fine roots, carbon content, and nitrogen and phosphorus content in roots. the highest calcium values were observed in the fine roots of non-degraded and low degraded habitats, while the non-degraded habitat had the highest calcium values in coarse roots. magnesium values were lowest in the coarse and fine roots of habitats with heavy degradation. the highest activity of urease enzyme was observed in non-degraded habitats and the upper soil layers, while arylsulfatase and invertase enzyme activities decreased significantly with increasing degradation intensity. conclusion: the study findings suggest that vegetation degradation has a significant impact on soil ecological activities. protection of natural vegetation can have positive effects on soil quality and health, and the study provides valuable information for natural resource managers to evaluate the ecological capacity and nutrient cycles of natural vegetation in mountainous areas of northern iran.