عوامل اقتصادی موثر بر مهاجرت روستا به شهر مرتعداران در استان اردبیل

سابقه و هدف: مهاجرت عبارت است از حرکت افراد از یک منطقه اکولوژیکی به منطقه دیگر که ممکن است به صورت موقت یا دائمی باشد. مهاجرت یک مکانیسم انتخابی است که از نظر اقتصادی، اجتماعی، تحصیلی و ویژگی‌های جمعیتی، افراد و خانواده‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد و پدیده مهمی است که مورد توجه بسیاری از برنامه ریزان اقتصادی به خصوص در کشورهای در حال توسعه قرار گرفته است. با توجه به شرایط نسبتا متفاوت در نواحی روستایی استان اردبیل، در این تحقیق پنج شهرستان (در داخل هر شهرستان 5 حوزه آبخیز شامل چندین روستا) انتخاب شدند و عوامل اقتصادی موثر بر مهاجرت روستا به شهر مرتعداران مورد بررسی قرار گرفت. مواد و روش‌ها: تحقیق حاضر در استان اردبیل در سال 1399 انجام شد. در ابتدا پنج شهرستان اردبیل، نیر، نمین، سرعین و کوثر در نظر گرفته شدند و سپس در هر شهرستان یک حوزه آبخیز انتخاب شد. در گام بعد در حوزه آبخیز کفتارق اردبیل 4 روستا، در حوزه آبخیز سقزچی‌چای نمین 3 روستا، در حوزه آبخیز درویش‌چای سرعین 9 روستا، در حوزه آبخیز لیکوان‌چای کوثر 9 روستا و در حوزه آبخیز سیاهپوش نیر 8 روستا) به عنوان جامعه آماری انتخاب شدند. در مجموع، جامعه آماری شامل مرتعداران 5 حوزه آبخیز و 33 روستا در استان اردبیل بود. روش تحقیق از نوع توصیفی- تحلیلی و ابزار جمع‌آوری اطلاعات پرسشنامه، مشاهده، مصاحبه‌ حضوری و آمارهای جمعیتی روستاها بود. پرسشنامه شامل برخی ویژگی‌های توصیفی روستا، ساکنان روستا و همچنین 15 شاخص اقتصادی بود. بر اساس فرمول کوکران حجم نمونه 372 نفر برآورد شد. سپس، سهم هر حوزه آبخیز از حجم نمونه کل مشخص شد و در گام بعد از طریق مصاحبه عمیق و تکمیل پرسشنامه، اقدام به جمع‌آوری اطلاعات شد. در تحلیل داده‌ها، به‌منظور استخراج خصوصیات جامعه آماری از آمار توصیفی و برای بررسی وضعیت کلی شاخص‌های اقتصادی موثر بر مهاجرت مرتعداران از آزمون t تک نمونه استفاده شد. همچنین، برای اولویت بندی مهم‌ترین مولفه های موثر در مهاجرت، آزمون فریدمن و برای بررسی تفاوت بین روستاییان از نظر شاخص‌های اقتصادی موثر بر مهاجرت از آزمون کروسکال-والیس استفاده شد.نتایج: نتایج نشان داد که 0.3 درصد پاسخگویان با کمترین فراوانی شغل اصلی کشاورزی و 85.5 درصد با بیشترین فراوانی به‌طور مشترک شغل اصلی دامداری و کشاورزی داشتند. میانگین درآمد در بخش کشاورزی برابر با 167.6 میلیون ریال و در بخش دامداری برابر با 309.1 میلیون ریال است. درآمد در بخش دامداری نزدیک به دو برابر درآمد در بخش کشاورزی است، این موضوع نشان می‌دهد که اقتصاد مرتعداران منطقه مورد مطالعه بیشتر وابسته به دامداری و مرتعداری است. میزان تمایل به مهاجرت روستا به شهر 70.42 درصد بهره‌برداران، در سطح نسبتا بالا و بالا بوده است. همچنین، نتایج نشان داد که مهم‌ترین شاخص‌های اقتصادی موثر بر مهاجرت روستا به شهر به‌ترتیب عدم علاقمندی نسل جوان به استمرار و گسترش فعالیت های کشاورزی و دامداری (میانگین رتبه=9.78)،  فرصت های اقتصادی بیشتر و دسترسی به مشاغل با درآمد بالاتر در شهر (میانگین رتبه=9.56) و نابرابری امکانات شهر و روستا و خدمات رفاهی و معیشتی (میانگین رتبه=8.88) بودند. نتیجه‌گیری: به‌طور کلی، با توجه به اینکه مولفه‌های اقتصادی از تاثیرگذارترین عوامل مهاجرت روستا به شهر هستند، می‌توان با توسعه اقتصادی نواحی روستایی، توجه به نیازهای مرتعداران و به‌ویژه نسل جوان، کاهش نابرابری درآمد، افزایش عدالت اقتصادی، افزایش جذابیت مشاغل روستایی، توسعه زیرساخت‌ها، بهبود امکانات رفاهی، ایجاد اشتغال پایدار در روستاها سبب کاهش مهاجرت روستا به شهر و حتی مهاجرت معکوس شهر به روستا شد. 

the impact of economic factors on rural-urban migration of ranchers in ardabil province

background and objectives: migration is the movement of people from one ecological region to another, it may be on temporary or permanent basis. migration is a selective mechanism that impacts individuals and households economically, socially, educationally, and demographically, and it is an important phenomenon that many economists, particularly in developing countries, have addressed. due to the varying situations in ardabil province’s rural areas, five counties (each with one watershed containing several villages) were chosen for this study, and the economic factors affecting rural-urban migration to ranchers were investigated.methodology: the current research was carried out in the ardabil province, in 2020. the five counties of ardabil, nir, namin, sarein, and kosar were initially evaluated, with a watershed in each chosen. in the next step, four villages from ardabil’s kaftaragh watershed, three villages from namin’s saqezchichae, nine villages from sarein’s darvishchae, nine villages from kosar’s likvanchae, and eight villages from nir’s siahpoosh were chosen as statistical communities. in total, the statistical community includes ranchers from five counties and 33 villages in ardabil province. the research method was descriptive-analytical and the data collection techniques were questionnaire, observation, face-to-face interview and village population statistics. the questionnaire included some descriptive features of the villages, village residents and also 11 economic factors. the sample size based on cochran’s formula was estimated to be 372 people. following that, the proportion of each watershed in the total sample size was calculated, and information was gathered through in-depth interviews and the completion of a questionnaire. descriptive statistics were employed to extract the features of the statistical population. a single-sample t-test was used to assess the overall status of economic factors affecting ranchers’ migration. in addition, the friedman test was utilized to rank the most important factors affecting migration and the kruskal-wallis test was performed to look for significant differences between villages in terms of economic factors that influence migration. results: the results showed that 0.3% of the respondents with the lowest frequency had agricultural job and 85.5% with the highest frequency had the main job of livestock and agriculture. according to the findings, the average income in the agricultural sector is 167.6 million iranian rial, while the average income in the livestock sector is 309.1 million iranian rial. the income from livestock is nearly double that from agriculture, indicating that the research ranchers’ economy in the study area is more dependent on livestock. moreover, the findings revealed that the most important economic factors affecting rural-urban migration were the lack of interest of the youth in continuing and expanding agricultural and livestock activities (mean rank = 9.78), more economic opportunities and access to higher-paying jobs in urban (mean rank = 9.56) and inequality of urban and rural facilities and welfare and livelihood services (mean rank = 8.88). conclusion: in general, since economic components are one of the most influential factors in rural-urban migration, it is possible using economic development of rural areas, attention to the needs of ranchers and especially the youth, reducing income inequality, increasing economic justice, increasing the attractiveness of rural jobs, infrastructure development, improving amenities, creating sustainable employment in rural areas, etc., to reduced rural-urban migration and even reverse urban-rural migration.