ارزش اقتصادی گونه آنغوزه در منطقه درونه بردسکن استان خراسان رضوی

سابقه و هدف: مراتع علاوه بر نقش بسیار مهمی که در پایداری اکوسیستمهای طبیعی دارند، به علت داشتن گیاهان دارویی- صنعتی متنوع نقش مهمی در تامین نیازهای دارویی و اقتصادی کشور ایفا می نمایند. ایجاد فرصتهای مناسب سرمایه گذاری برای تولید بیشتر این گیاهان حائز اهمیت بوده و لازم است در این زمینه پژوهشهای گسترده ای انجام شود. در واقع فهم ارزش اقتصادی بسیاری از خدماتی که اکوسیستم های مرتعی در اختیار بشر قرار می دهند موجب شفافیت و تصمیم گیری دقیق در زمینه کاربری مراتع شده و کار آمد تر شدن اقدامات حفاظتی را در بر خواهد داشت. در این مطالعه، بررسی اقتصادی برداشت شیرابه گونه آنغوزه به عنوان یکی از گیاهان مهم دارویی و صنعتی در 3 رویشگاه بردسکن- خراسان رضوی- طی سالهای 1394- 1398بررسی می شود.مواد و روش ها: طی مطالعات صرایی و پیمایش های انجام شده و با استفاده از نقشه توپوگرافی منطقه به مقیاس1:50000 اقدام به مشخص ساختن رویشگاه های مستعد بر روی نقشه مذکور شد. در این رویشگاه ها بهره برداری مرسوم به شیوه سنتی که شامل سه مرحله اصلی علامتگذاری، کول کنی برداشت (تیغ زنی) بود، انجام پذیرفت. به منظور برآورد تعداد بوته قابل بهره برداری و در نهایت برآورد محصول و با توجه به اندازه نمونه 100 متر مربعی، در سطح کل رویشگاه 30 پلات بصورت تصادفی برداشت گردید. با آماربرداری های انجام شده در هر رویشگاه تعداد بوته ها در هر طبقه تراکمی در هکتار طبق فرمول کوکران، تعیین و از این بین 75 درصد عنوان بوته های مجاز جهت بررسی اقتصادی برداشت گونه آنغوزه درنظر گرفته شدند. و 10 درصد به عنوان افت بوته کسر شد. فلور گونه های چندساله بوته ای و درختچه ای رویشگاه ها نیز مورد بررسی قرار گرفت. در ادامه  میزان محصول قابل استحصال آنغوزه به تفکیک رویشگاه ها در سال محاسبه شد. برای بررسی و ارزیابی اقتصادی پروژه ها معیارهای ارزیابی اقتصادی ارزش حال و آینده، ارزش حال خالص و نسبت فایده به هزینه، پس از محاسبه ارزش ریالی درآمد و هزینه ها، جهت تحلیل اقتصادی برداشت آنغوزه بررسی شد.نتایج : با توجه به برآوردهای انجام شده متوسط شیره و کشته سالانه هر پایه بر اساس تعداد بوته های مجاز به بهره برداری و 10 درصد افت، به ترتیب 6 و 25 گرم لحاظ شد. متوسط برداشت تعداد بوته قابل بهره برداری آنغوزه در سال، 2800 پایه و متوسط میزان برداشت سالانه کارگر، طی 85 روز کاری 70 کیلوگرم بدست آمد. هزینه کارگری جمع آوری محصول با احتساب تعداد کارگر مورد نیاز در یک دوره 5 ساله (16698 نفر)، 10،019،022 هزار ریال برآورد می شود. در مجموع هزینه احیاء و کپه کاری در بخشهایی از رویشگاه ها (6/506 هکتار) 5/1052461هزار ریال محاسبه شد. نیز کل هزینه حمل و جمع آوری و نگهداری محصول در یک دورپنج ساله مبلغ85/118997هزار ریال برآورد گردید. در کل هزینه های بهره برداری در طول یک دوره پنج ساله معادل33,371,984,000 ریال برآورد شده است. بنابراین درآمد کل (سود خالص) معادل .100, 413, 554, 66ریال محاسبه می شود. بر مبنای سود صحرایی و سرمایه گذاری بهره بردار، 75 درصد از سود خالص به عنوان سهم بهره بردار و 25درصد از درآمد کل -معادل 525,103,388,67 ریال- سهم دولت، به عنوان بهره مالکانه در نظر گرفته شده است. و با توجه به تعداد کل خانوار منطقه (438)، سرانه سالانه خانوار معادل 34,388,200 ریال می باشد. درآمد خالص پروژه با در نظر گرفتن نرخ تنزیل 47 میلیارد ریال می‏باشد. نرخ بازگشت سرمایه 222 درصد می‏باشد و نشان می‏دهد به ازای هر 100 ریال هزینه، 222 ریال سود نصیب بهره‏بردار می شود. نرخ بازده داخلی پروژه 322 درصد و نسبت منفعت به هزینه نیز 3/3 (بدون تنزیل پول) بدست آمده است که نشان می‏دهد به ازای هر واحد هزینه 3/3واحد درآمد بدست می آید.  بررسی نرخ بازده داخلی و نرخ بازگشت سرمایه نشان می‏دهد که بهره برداری پایدار از مراتع کاملا اقتصادی بوده و منافع بهره برداران را تامین می‏نماید. نسبت منفعت به هزینه نشان میدهد که اگر هزینه های تولید تا کمتر از 3/3 برابر وضعیت فعلی نیز افزایش یابد، پروژه اقتصادی است.نتیجه گیری: مشاهده می شود که ارزش حال سرمایه گذاری مثبت است و از بعد کلان در بخش کشاورزی و منابع طبیعی می تواند توجیه اقتصادی لازم را داشته باشد. نرخ بازده داخلی این پروژه، نرخ تنزیل 20 درصد برای بهره بردار و نسبت منفعت به هزینه آن نشان می دهد که پروژه مورد نظر با توجه به عمر مفید محاسباتی،از نظر اقتصادی برای بهره بردار و سرمایه گذار قابل قبول بوده و پذیرفته می شود. به طور کلی، در این مطالعه بررسی مسائل بهره برداری اصولی از رویشگاه های آنغوزه خیز و دوام و بقای این گونه برای نسل های آینده دنبال می شد که ضمن رعایت مسائل زیست محیطی و تامین اشتغال زایی در منطقه، جلوگیری از مهاجرت روستاییان را به همراه دارد.

economic study of ferula harvesting in bardeskan- darooneh of khorasan- razavi province

background and objectives: climate change has been a serious issue in the last two decades and many studies have focused on its various aspects. determination of future habitat of rangeland species status in present and future years by climate warning models seems necessary. it is the aim of the study to investigated whether the increasing temperature will have a positive of negativ effect on the presence of species in the habitats.methodology: using 19 bioclimatic variables and three physiographic, in logistic regression model climate change in the next three decades (2050) and its effects on the current change of ferula ovina species and the future, was examined and a map was created. output maps were also grouped into four categories with a probability of occurrence between zero and one. these groups, were unsuitable habitat, (0-0.25); habitat almost suitable, (0.25-0.5); highly suitabel (0.5-0.75) and a very high (0.75-1). finally, by referring to the coefficients of climatic variables and topography in regression relations, effective variables for the current and future range of f.ovina were introduced.results: based on the results; among the climatic and topographic variables, only the indicators related to the average temperature of the warmest season (bio10) and the average temperature of the coldest season (bio11) were identified as effective factors on the distribution of f.ovina species in present and future alborz rangeland habitats. milder (rcp 4.5) and pessimistic (rcp 8.5) scenarios shows that average annual temperature in places with a probability of more than 75%; over the next three decades rise from 2.6 to 0.3 ° c. the height of suitable habitats will be 60 to 162 meters above sea level. under climate scenarios, 15% of suitable habitats will be lost by 2050 and current unsuitable habitats will increase by 48%. overall; climate change and increasing temperature characteristics will cause the vertical expansion of f.ovina species to higher latitudes along the altitude gradient. this indicates that over the next three decades, the presence of f.ovina species in the habitats of the region will decrease and the risk of its removal from the southern alborz ecosystems is evident.conclusion: according to the results, large changes in the distribution of this species are expected to occur under climate changes. these changes are such that they can limit the suitable climatic conditions for the life of this important and effective species in the southern alborz rangeland habitats. to improve the conditions, the least that could be done is to control the degradation of f.ovina species habitat, by managing livestock grazing and preventing land use change. if a protective approach is applied; collecting seeds and storing them in the gene bank of natural resources, introducing superior and drought-tolerant ecotypes with better structural and functional traits and preparing strong seeds from them are recommended.