تغییرات پارامترهای پوشش‌گیاهی بر اثر آتش‌سوزی (مطالعه موردی: مراتع زیراشکوب سایت ویسیان لرستان)

سابقه و هدف: آتش‌سوزی با تغییر جوامع گیاهی پایدار، تغییر تنوع ژنتیکی وکاهش گونه‌های گیاهی و جانوری، شاخص‌های کمی و کیفی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و بر توالی و مراحل آن موثر است. اثرات فاحش آتش‌سوزی‌ها بر کاهش حفاظت‌خاک، تولید و تغییرات خوش‌خوراکی گیاهان، شرایط دامداری، چالش در معیشت بهره‌برداران، اختلال در چرخه‌های اکوسیستم و در مقیاس وسیع تاثیر بر تغییراقلیم، بر حساسیت موضوع می‌افزاید. بنابراین، آتش‏سوزی کنترل نشده در عرصه‌های طبیعی یک خطر اکولوژیکی و اقتصادی است و اثرات عمیقی بر پوشش گیاهی، خاک و تولیدات اقتصادی کشور دارد. از این رو، آشنایی اثرات آتش‌سوزی ضروری بنظر می‌رسد.مواد و روش‌ها: برای انجام این مطالعه، ابتدا سایت ویسیان با ارتفاع متوسط 1580متر از سطح دریا و متوسط بارش سالانه   mm470 انتخاب شد. سپس چهار عدد ترانسکت‌ 200 متری با فاصله 100 متر از یکدیگر و 10 کوادرات یک متر مربعی ثابت بر روی هر یک از آن‌ها، واحدهای نمونه در هر عرصه را تشکیل داد. این واحد نمونه عینا در عرصه‌ای هم‌تیپ و متجانس در منطقه بلافصل آن‌که از آتش‌سوزی مصون مانده است و عرصه شاهد نامیده می‌شود، نیز با همان کیفیت اجرا گردید. این سایت در سال 90 و 95 به‌طور عمد برای دومین بار مورد آتش‌سوزی قرار گرفت و در سال‌های 97 و 98 آماربرداری از آن صورت پذیرفت. در این سایت تعداد 80 کوادردات یک متر مربعی در هر سال و در نهایت 160 پلات در دو سال و در دو عرصه شاهد و تیمار مورد مطالعه قرار گرفت. پس از نمونه‌برداری داده‌ها نرمال شده و با استفاده از  t-testو anovaدر محیط نرم‌افزاری spss نسخه 22 آنالیز و مقایسه میانگین داده‌ها با استفاده از روشduncan انجام پذیرفت.نتایج: در این تحقیق مقایسه کلی عرصه‌های شاهد و تیمار در کل سایت ها نشان می‌دهد که بین تیمارهای شاهد و آتش‌سوزی در سطح 1% اختلاف معنی‌دار وجود دارد یا بعبارتی آتش‌سوزی توانسته است تغییرات عمده‌ای از نظر شاخص‌های کمی و کیفی در سایت ها ایجاد نماید. آتش‌سوزی به طوری آشکار پهن‌برگان علفی را نسبت به گندمیان با توجه به کاهش کلی تاج‌پوشش و تولید، به‌طور نسبی افزایش داده است. گونه غالب در این فرم رویشی گونه یکساله coronilla scorpioides (l.) koch، می‌باشد که پس از آتش‌سوزی نسبت به سایر گونه‌ها غلبه یافته است. همچنین آتش‌سوزی باعث تنزل طبقه وضعیت مرتع از متوسط به فقیر و گرایش وضعیت از امتیاز 22+ در شاهد به 1+ در تیمار آتش‌سوزی شده است. با توجه به افزایش سالانه بارش از mm356 در سال اول به mm 778 در سال دوم، آمار نشان می‌دهد که مقدار تولید به ترتیب از مقدار 1276به 1454 کیلوگرم در هکتار (178 کیلوگرم) در شاهد افزایش داشته است، در حالی‌که عرصه آتش‌سوزی 2 کیلوگرم کاهش یافته است. نتیجه‌گری: پوشش سطح خاک و کیفیت آن از مهمترین فاکتورهای حفظ سلامت خاک مرتع و کاهش فرسایش و جلوگیری از فرسایش پاشمانی است. مقاومت به آتش در گونه‌های مختلف در یک فرم رویشی متفاوت است. گونه‌های گیاهی که بذر آن‌ها بشکلی است که توسط باد راحت تر جابجا می‌شوند موفقیت بیشتری در استقرار مجدد در عرصه آتش‌سوزی دارند و این نکته مستقل از فرم رویشی آن‌هاست. در این تحقیق آتش‌سوزی بمثابه آماده‌سازی عرصه برای کاشت گیاهان است بنابراین احیاء عرصه‌های آتش‌سوزی با گونه‌های مرغوب یک ضرورت است. آتش‌سوزی جنبه‌های مثبت خاک و پوشش گیاهی را از بین می‌برد و مدیریت عرصه‌های سوخته بسیار تخصصی و حساس است. بنابراین با توجه به شرایط موجود ایجاد آتش چه عمدی و چه سهوی در این ناحیه رویشی ایران، توصیه نمی‌شود. 

changes in vegetation parameters due to fire (case study: woody rangelands of veysian site in lorestan province)

background: fire affects quantitative and qualitative indicators by changing stable plant communities, changing genetic diversity and reducing plant and animal species and the succession and steps are effective. the severe effects of fires on the reduction of soil protection, production and changes in plants palatability, animal breeding conditions, challenges in the livelihoods of farmers, disturbance in ecosystem cycles, and on a large scale the impact on climate change, add to the sensitivity of the issue. therefore, wildfire in natural areas is an ecological and economic risk and has profound effects on vegetation and soil and economic production of the country. so, it seems necessary to know the effects of fire, which is the purpose of writing this article.methodology: to conduct this study, veysian site with an average height of 1580 meters above sea level and an average annual rainfall of 470 mm was selected. then, 200-meter transects with four numbers and a distance of 100 meters from each other and 10 squares of one square meter fixed on each of them formed the sample units in each field. this sample unit was executed exactly in a similar and homogeneous arena in its immediate area, which is protected from fire and is called the control area, with the same quality. this site was burned for the second time in 2011 and 2016, and it was surveyed in 2018 and 2019. in this site, 80 plots of one square meter each year and finally 160 plots were studied in two years and in two areas of control and treatment. after sampling, the data were normalized and analyzed using t-test and anova in the spss version 22 software environment and comparing the average data using the duncan method. results: in this research, the general comparison of the control and treatment areas in all sites shows that there is a significant difference between the control and fire treatments at the level of 1%. in other words, the fire has been able to create major changes in terms of quantitative and qualitative indicators in the sites. the fire has obviously increased the forbs relatively compared to the grasses due to the overall decrease in canopy cover and production. the dominant species in this vegetative form is the annual species coronilla scorpoioides (l.) koch, which prevailed over other species after the fire. also, the fire caused the reduction of the condition rangeland from average to poor and the trend of the status from +22 points in the control to +1 in the fire treatment. according to the annual increase of rainfall from 356 mm in the first year to 778 mm in the second year, data shows that the amount control area of production has increased from 1276 to 1454 kg per hectare (178 kg), while the burned area has decreased by 2 kg.conclusion: covering the soil surface and its quality is one of the most important factors for soil health protection and reducing erosion and preventing of splash erosion. fire resistance is different in different species in a vegetative form. plant species whose seeds are more easily moved by the wind are more successful in reestablishing in the burned zone and this point is independent of their vegetative form. in this research, fire is like preparing the field for planting plants, so reviving fire fields with high-quality species is a necessity. considering that the fire destroyed the positive aspects of the soil and vegetation and the management of burnt areas is very specialized and sensitive. therefore, according to the existing conditions, it is not recommended to create a fire either intentionally or accidentally in this vegetation area of iran