تاثیر احداث راه آهن یزد-اقلید بر تنوع و غنای تیپ های بوته‌ای و درختچه ای مراتع استان یزد

سابقه و هدف: احداث راه ها از جمله احداث راه آهن از فعالیت های مهم درتوسعه هر کشور محسوب می شود و به دلیل داشتن نقش زیر بنایی تاثیرات زیادی بر رشد اقتصادی کشور دارد و از طرفی مراتع نیز به دلیل داشتن خدمات اکوسیستمی متنوع و مهمی که دارند نقش بسزایی در توسعه پایدار اکوسیستم ها دارند که بدون در نظر گرفتن ملاحظات محیط زیستی در طول فرایند احداث پروژه راه آهن نمی توان از محیط زیست پیرامون محافظت نمود، پروژه های خطی مختلف از جمله احداث راه آهن بر اکوسیستم های مختلف می تواند اثرات منفی را بر محیط زیست اطراف راه آهن داشته باشد. بنابراین مطالعه اثر راه آهن بر اکوسیستم های مرتعی از اهمیت زیادی برخوردار است. مواد وروش ها: این مطالعه اثرات احداث راه آهن یزد-اقلید را بر تنوع و غنای پوشش گیاهی مراتع منطقه حفاظت شده کالمند-بهادران  بررسی نموده است. بدین منظور از روش نمونه برداری تصادفی-سیستماتیک در چهار تیپ پوشش گیاهی درمنه، علف شتر، قیچ و رمس در سه فاصله از را ه آهن (0-250 متر، 250-500 متر، 500-1000 متر) استفاده شد. پارامترهای پوشش گیاهی و تراکم در هر پلات اندازه گیری گردید، بدین صورت که در داخل هر منطقه 4 ترانسکت 100 متری به طور تصادفی و تعداد 2 پلات در ابتدا و انتهای هر ترانسکت به صورت سیستماتیک قرار داده شد تعداد و اندازه پلات ها با توجه به نوع و وضعیت پوشش  گیاهی موجود در منطقه مورد مطالعه تعیین گردید که در این مطالعه در تیپ رمس و قیچ از پلات های  25 متر مربعی و در تیپ درمنه و علف شتر از پلات های 4 متر مربع استفاده شد. در داخل هر پلات و در امتداد هر ترانسکت درصد پوشش و تعداد پایه (تراکم) تعیین شد. سپس با استفاده از داده های مذکور شاخص های تنوع و غنا شامل شاخص های تنوع ( شانون و سیمپسون)، غنا (مارگالف و منهینیک)، یکنواختی و تعداد با استفاده از نرم افزار past محاسبه و با استفاده از نرم افزار spss ver.16 و آنالیز واریانس و آزمون دانکن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج: نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که احداث را ه آهن تاثیراتی بر تنوع و غنای پوشش گیاهی مراتع داشته است. در تیپ درمنه احداث راه آهن باعث تاثیر معنی داری (p <0.01) بر تنوع، غنا و تعداد حاصل از داده های درصد پوشش گیاهی داشته است به طوریکه شاخص های شانون، سیمپسون، مارگالف، منهینیک و تعداد در فاصله 0-250 متری از راه آهن کاهش یافت و اما احداث راه آهن تاثیر معنی داری بر شاخص های تنوع و غنای  حاصل از  داده های تراکم پوشش گیاهی و همچنین شاخص یکنواختی نداشت، در تیپ علف شتر احداث راه آهن تاثیر معنی داری بر شاخص های تنوع (شانون و سیمپسون) (p <0.01) و شاخص مارگالف حاصل از داده های درصد پوشش گیاهی (p <0.05) داشته به طوریکه در فاصله 0-250 متری از راه آهن این شاخص ها افزایش و در فواصل 250-500 متری و500-100 متری از راه آهن این شاخص ها کاهش داشت و بر  هیچکدام از شاخص های تنوع و غنای حاصل از داده های تراکم پوشش گیاهی و شاخص های تعداد و یکنواختی تاثیر معنی داری نداشت، در تیپ قیچ نیز احداث راه آهن تنها باعث افزایش معنی دار شاخص های غنای حاصل از داده های تراکم پوشش گیاهی، منهینیک (p <0.01) و مارگالف (p <0.05) در فاصله 0-250 متری از راه آهن شد و احداث راه آهن تاثیر معنی داری بر شاخص های تنوع و غنای حاصل از داده های درصد پوشش گیاهی و تعداد و یکنواختی نداشت. در تیپ رمس احداث راه آهن تاثیر معنی داری بر هیچکدام از شاخص های تنوع و غنای حاصل از داده های تراکم و درصد پوشش گیاهی نداشته است. نتیجه گیری: در این مطالعه می توان نتیجه گیری کرد که احداث راه آهن از یک سو به دلیل رشد گونه های مهاجم، غیر بومی و فرصت طلب باعث افزایش تنوع و غنا در بعضی از مناطق شده است و از سوی دیگر به دلیل عملیات ساخت و ساز احداث باعث از بین بردن پوشش گیاهی و کاهش تنوع و غنا در برخی از مناطق شده است که در هر دو صورت تنوع زیستی مراتع را مورد تهدید قرار می دهد و پیشنهاد می شود برنامه های احیا و بازسازی پوشش گیاهی مراتع بعد از عملیات احداث راه آهن مورد پایش و بررسی قرار گیرد.

the effect of yazd-eghlid railway construction on diversity and richness of shrub and bush-tree rangelands in yazd province

background and objectives: construction of roads, including the construction of railways, is one of the important activities in the development of any country having a great impact on the economy of the country. it also affects rangelands due to its diverse and important ecosystem services. without considering environmental impact the railway project could not protect the environment.  inversely, could have negative effects on the environment around the railway.  for that, the study of the effect of the railway on rangeland ecosystems is very important.methodology: this study investigated the effects of yazd-eghlid railway construction on the diversity and richness of vegetation of the rangelands of kalmand-bahadoran protected area. for this purpose, random-systematic sampling method is used in four types of vegetation: artemisia sieberi, cornulaca monacantha, zygophylum eurypterum and hammada salicornica at three distances from the railway (0-250 m, 250-500 m, 500-1000 m). vegetation parameters and density were measured in each plot, so that inside each area, 4 100-meter transects were randomly placed and 2 plots at the beginning and end of each transect were systematically placed. according to the type and condition of vegetation in the study area,  25 square meters plots were used in hammada salicornica and zygophylum eurypterum type and 4 square meters plots in artemisia sieberi and cornulaca monacantha types. within each plot and along each transect, the percentage of cover and the density were measured with the help of diversity and richness indices including shannon & simpson, margalef & menheni, uniformity and number. data were calculated and analyzed using spss software (version 16) and analysis of variance and duncan test.results: the results of this study showed that the construction of the railway had effects on the diversity and richness of vegetation in the rangelands. in artemisia sieberi type, railway construction had a significant effect (p <0.01) on the diversity, richness and number of vegetation percentage. they decreased at a distance of 0-250 m from the railway, but the construction of the railway did not have a significant effect on the diversity and richness indices obtained from the vegetation density data as well as the uniformity index. in cornulaca monacantha type, railway construction had a significant effect on diversity indices (shannon and simpson) (p <0.01) and margalf index obtained from vegetation percentage data (p <0.05). at the distance of 0-250 meters from the railway, these indicators increased. in the distances of 250-500 meters and 500-100 meters from the railway, these indicators decreased. vegetation, for number and uniformity indices no significant effect was recorded. in the zygophylum eurypterum, the construction of the railway only significantly increased the richness indices obtained from the data of vegetation density, manhine (p <0.01) and margalf (p <0.05). at a distance of 0-250 meters from the railway and the construction of the railway had a significant effect on the indicators of diversity and richness of data. there was no percentage of vegetation, number or uniformity. in hammada salicornica vegetation type, railway construction has not had a significant effect on any of the indicators of diversity and richness obtained from density data and vegetation percentage.conclusion: according to the results, it could be concluded that the construction of the railway leads to the growth of invasive, non-native and opportunistic species thus, increased diversity and richness in some areas. on the other hand, construction operations have led to the destruction of vegetation and reduced diversity and richness in some areas, which both cases threatens the biodiversity of rangelands, and it is suggested that rehabilitation and restoration programs be implemented. plant pastures should be monitored and examined after the construction of the railway.