تناسب مرتع برای چرای گوسفند، بز و حیات‌وحش (قوچ، میش، بز و کل وحشی) در مرتع لارآبسر مازندران

سابقه و هدف: تناسب مرتع برای چرای دام با امتیازدهی به معیارهای پوشش گیاهی، منابع آب و فرسایش خاک مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. در این پژوهش تناسب مرتع لار آبسر در استان مازندران برای چرای دام‌های اهلی و حیات‌وحش علفخوار چرا‌‌کننده از مرتع مورد بررسی قرار گرفت. محققین بسیاری شایستگی مرتع برای چرای گاو، گوسفند، بز و شتر را موردبررسی قرار دادند؛ اما تحقیقات بسیار کمی در خصوص چرای دام برای حیات‌وحش (در کنار دام‌های اهلی) انجام شده است. هدف از این پژوهش محاسبه تناسب واقعی مرتع برای چرای دام است تا مدیریت با کارایی بالا و اثربخشی بیشتر روی مرتع متمرکز گردد. کاری که در تحقیقات ذکرشده انجام نشده است.مواد و روش‌ها: پژوهش حاضر در بخشی از زیر‌حوزه آبخیز رودخانه هراز، استان مازندران، شهرستان آمل، بخش لاریجان، دهستان لاریجان سفلی، مرتع لار آبسر انجام شد. در تیرماه 1398 نمونه‌برداری در منطقه معرف تیپ‌های گیاهی به روش تصادفی سیستماتیک با استقرار دو ترانسکت 100 متری و 10 پلات یک مترمربعی در هر تیپ گیاهی انجام شد؛ تولید گونه‌های گیاهی قابل چرای دام به روش قطع و توزین اندازه‌گیری شد. نوع و آمار حیات‌وحش از اداره محیط‌زیست مازندران دریافت شد. نوع گیاهان مورداستفاده آن‌ها نیز با پرسش از چوپانان تعیین گردید. تعیین خوشخوراکی گونه‌های گیاهی برای حیات وحش با استفاده از منابع مختلف صورت گرفت. ضرایب توصیه شده برای کلاس خوشخوراکی i،> 0.50، برای کلاس ii، 0.30 و برای کلاس iii، 0.20 در نظر گرفته شد. لیست گونه‌های گیاهی در هرتیپ نوشته شد و پس از اعمال ضرایب خوشخوراکی، درصد خوشخوراکی برای هر دام در هر تیپ به دست آمد.و مطابق با دستورالعمل فائو (1991) که توسط ارزانی و همکاران اصلاح شده است، امتیازدهی و ارزیابی صورت گرفت. در دستورالعمل فوق‌الذکر معیارهای پوشش گیاهی، منابع آب و فرسایش خاک موردبررسی قرار گرفتند.نتایج: با توجه به بررسی لیست گونه‌های گیاهی مرتع لار آبسر تعداد 76 گونه گیاهی از 24 خانواده شناسایی شد؛ که از این تعداد خانواده poaceae و asteraceae به ترتیب با 13 و 12 گونه گیاهی بیشترین فراوانی را به خود اختصاص داده‌اند. نتایج نشان می‌دهد خانواده گیاهان گندمیان و کاسنیان در میان سایر گیاهان غالبیت دارند. این گیاهان برای دام حایز اهمیت هستند (35)؛ و بخش زیادی از خوراک دام را تامین می‌نمایند (10). نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد پس ‌از خانواده گندمیان و کاسنی، خانواده‌های نعنائیان و بقولات در مرتع فراوان‌اند. نتایج نشان داد تناسب تیپ‌های گیاهی مختلف برای چرای دام متفاوت است و عامل کاهش‌دهنده تناسب چرا (دام اهلی و حیات‌وحش) شیب است. تیپ گیاهی 7 برای چرای انواع دام‌ها خوب است و تیپ‌ گیاهی 2 (fe.ovon.co) برای چرای گوسفند و برای سایر انواع دام متوسط است.نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج حاصل از این تحقیق، به نظر می‌رسد مرتع لار آبسر تناسب لازم را برای چرای دام‌های اهلی و حیات ‌وحش دارد. حیات وحش چرا کننده از مرتع تنها به بز و کل وحشی و قوچ و میش وحشی محدود نمی‌شود؛ بلکه حیوانات دیگری نظیر گوزن، آهو و غیره نیز ممکن است در مراتع چرا کنند.. نزدیک بودن نتایج تناسب مرتع برای چرای دام‌های اهلی و حیات وحش نشان از این دارد که گونه های گیاهی مورد علاقه هر دو دسته تقریباً مشابه‌اند و عاملی که سبب بروز تفاوت می‌شود شیب است که یک عامل توپوگرافی و محیطی است. لذا می‌توان چنین نتیجه‌گیری کرد که چرای دام های اهلی و حیات وحش با هم امکان پذیر است و مدیریت می‌تواند با طبقه‌بندی شیب مرتع یک برنامه‌ریزی صحیح با راندمان بالا را ارائه دهد.

Rangeland suitability for grazing sheep, goats and wildlife in rangeland of Lar Absar in Mazandaran

Background and objectives: Rangeland suitability for livestock grazing is assessed by scoring criteria for vegetation, water resources and soil erosion. In this study, the suitability of Lar Absar rangeland in Mazandaran province for grazing domestic animals and herbivorous wildlife grazing was investigated. Many researchers have examined pasture suitability for grazing cattle, sheep, goats, and camels; But very little research has been done on grazing for wildlife (along with livestock). The purpose of this study is to calculate the actual rangeland suitability for livestock grazing so that high efficiency and more effective management can focus on the rangeland. Such an investigation has not been done for that area.Methodology: The present study was conducted in a part of Haraz River basin, Mazandaran province, Amol city, Larijan section, Lower Larijan village, Lar Absar rangeland. In July 1398, sampling was carried out in the area representing plant types in a systematic random method with the establishment of two 100meter transects and 10 plots of one square meter in each plant type; Production of grazable plant species was measured by cutting and weighing. Type and statistics of wildlife were received from Mazandaran Environment Department. The type of plants used by each animal was also determined by asking the shepherds. Plant species palatability was determined for wildlife using different sources. The recommended coefficients for usage of plants class I were> 0.50, for class II was 0.30 and for class III was 0.20. The list of plant species was written in each plant rsquo;s type and the coefficient were used to determine the percentage of palatability for each animal in each plant type. In the abovementioned guidelines, vegetation criteria, water resources and soil erosion were examined.Results: According to the list of plant species in Lar Absar rangeland, 76 plant species from 24 families were identified; Of these, Poaceae and Asteraceae families with 13 and 12 plant species, respectively, have the highest abundance. The results show that wheatgrass and chicory families are predominant among other plants. These plants are important for livestock (35); And provide a large portion of livestock feed (10). The results of this study showed that after the wheat and chicory families, the mint and legume families are abundant in the rangeland. The results showed that the suitability of different plant types for livestock grazing is different and the factor that reduces grazing suitability (domestic livestock and wildlife) is the slope. Plant type 7 is good for grazing livestock and plant type 2 (Fe.ovOn.co) is good for grazing sheep and for other types of livestock.Conclusion: According to the results of this study, it seems that Lar Absar rangeland is suitable for grazing domestic animals and wildlife. Pasture grazing wildlife is not limited to wild goats and whole rams and wild ewes; Other animals, such as deer, deer, etc., may also graze in the pastures. The difference is the slope, which is a topographical and environmental factor. Therefore, it can be concluded that grazing of livestock and wildlife is possible together and management can provide a correct planning with high efficiency by classifying pasture slope.