ارزیابی خصوصیات گیاهی و ترکیب شیمیایی خلر وحشی (lathyrus rotundifolius)

سابقه و هدف: این پژوهش به منظور بررسی خصوصیات گیاهی و ارزش علوفه ای خلر وحشی برگ گرد در مراتع نمین انجام شد. خلر وحشی متعلق به تیره پروانه آسایان (لگومینوز) و گونه ای خودرو بوده که در مناطق حیران و فندقلو رشد می کند. ساکنین محلی با تکیه بر تجربیات خویش علوفه این گیاه را جزء مرغوب ترین علوفه دانسته و با جمع آوری علوفه خودرو آنرا به مصرف دام می رسانند. همچنین این گیاه با تثبیت بیولوژیکی ازت، بهبود حاصلخیزی خاک، نسبت بالای برگ به ساقه و ارزش علوفه ای بالای آن، اهمیت دوچندانی دارد. با توجه به اینکه مواد غذایی در دسترس دامدار تکافوی نیاز دام را نمی نماید، بنابراین شناخت گیاهان علوفه ای محلی با ارزش علوفه ای بالا و استفاده از آنها می تواند نقش مهمی در تامین علوفه و پایداری تولید ایفا نماید. مواد و روش‌ها: جهت ارزیابی خصوصیات علوفه ای، نمونه برداری در سه مرحله قبل از گلدهی، گلدهی و بعد از گلدهی و بصورت میدانی در مراتع نمین که رویشگاه اصلی گیاه می باشد، در سه تکرار انجام گرفت. منطقه مورد مطالعه در عرض جغرافیایی 38.40 درجه شرقی و طول جغرافیایی 48.55 درجه شمالی واقع شده است (اقلیم سرد و مرطوب). متوسط بارش سالانه منطقه 369 میلی متر و متوسط دمای سالانه منطقه 9.63 درجه سانتی گراد است. خاک منطقه قهوه ای جنگلی با ph نسبتا اسیدی است. صفاتی مانند ارتفاع گیاه، طول دوره رشد رویشی، زمان گلدهی و زمان رسیدگی مورد ارزیابی قرار گرفت و ترکیبات شیمایی نمونه های جمع آوری شده شامل ماده خشک، ماده آلی، کربوهیدرات کل، الیاف نامحلول در شوینده خنثی، الیاف نامحلول در شوینده اسیدی، سلولز، همی سلولز، لیگنین، پروتئین خام، چربی خام (عصاره اتری)، خاکستر خام، نیتروژن و عناصر معدنی آهن، مس، روی، منگنز، فسفر، پتاسیم نیز اندازه گیری شدند. نتایج: نتایج نشان داد که بیشترین مقدار ماده آلی، پروتئین خام، چربی خام، نیتروژن، فسفر و مس در علوفه حاصل از مرحله اوایل گلدهی حاصل شد. میزان کیفیت علوفه خلر در مرحله بعد از گلدهی (اوایل دانه بندی) کاهش چشمگیری داشت و مقادیر الیاف نامحلول، سلولز، همی سلولز و لیگنین افزایش نشان داد. درصد ماده آلی با افزایش سن گیاه کاهش یافت، به طوری که مقدار آن از 94.4 درصد در اوایل مرحله گلدهی به 91.8 درصد در اوایل بذر دهی کاهش یافت. مقدار کربوهیدرات کل در اوایل گلدهی 65.7 درصد بود که با افزایش سن گیاه مقدار آن افزایش یافت، به طوری که مقدار آن در مرحله اوایل بذردهی به 78.6 درصد رسید. الیاف نامحلول در شوینده خنثی و اسیدی نیز با افزایش سن گیاه افزایش نشان داد و کمترین مقدار آن در اوایل گلدهی و بیشترین مقدار آن در اوایل بذردهی مشاهده شد. مقدار لیگنین نیز با افزایش سن گیاه افزایش چشمگیری داشت، به طوری که مقدار آن در اوایل گلدهی 7.3 درصد و در اوایل بذردهی 12.1 درصد بود. روند تغییرات پروتئین خام و چربی خام در ترکیب علوفه خلر وحشی مشابه هم بود و با افزایش سن گیاه مقدار آن کاهش یافت. چربی خام علوفه با افزایش سن گیاه کاهش یافت. به طوری که مقدار آن از 5.2 درصد در اوایل گلدهی به 2.5 درصد در اوایل بذردهی کاهش یافت اما میزان خاکستر خام با افزایش سن گیاه افزایش یافت و مقدار آن از 5.6 درصد در اوایل گلدهی به 8.2 درصد در اوایل بذردهی افزایش یافت. نتیجه‌گیری: کاهش میزان چربی در علوفه خلر را می توان به انتقال مجدد مواد به سمت دانه ها و افزایش درصد خاکستر را می توان به تجمع عناصر در اندام های هوایی نسبت داد به طوری که همراه با افزایش خاکستر خام، درصد ماده خشک، کربوهیدرات کل، الیاف نامحلول، سلولز، همی سلولز، لیگنین، منگنز، بر و روی افزایش یافتند. بنابراین می توان نتیجه گرفت که خلر وحشی از نظر کیفیت علوفه ای و ترکیب شیمیایی بسیار مطلوب بوده و می توان از این گیاه به عنوان علوفه مرغوب در زراعت استفاده نمود.

Evaluation plant properties and chemical composition of Lathyrus rotundifolius

Background and objectives: Plant properties and forage value of lathyrus rotundifolius, was assessed in Namin rangeland. Persian everlasting pea is belonged to legume family and it is a wild plant that grow at Heyran and Fandoghlo region in Ardebile province of Iran. Based on local residents experience, they consider the forage of this plant as one of the best forage and collect it for livestock consumption. This plant is contributed to the biological stabilization of the land through its nitrogen providing, improving soil fertility, high leaftostem ratio and high forage value. Due to the fact that farmers do not have enough forage, recognition and use of high forage value plants can play an important role in providing forage and production sustainability. Methodology: Sampling was performed to evaluation of forage properties at three growth stage including before flowering, flowering and after flowering stages. The study area is located at latitude 38.40 degrees east and longitude 48.55 degrees north (cold and humid climate). The average annual rainfall in the region is 369 mm and the average annual temperature in the region is 9.63 ° C. The area soil is brown and relatively acidic. Traits such as plant height, vegetative growth period, flowering time and ripening time were focused on. Chemical compositions of the collected samples include dry matter, organic matter, total carbohydrates, neutral detergent insoluble fibers, acid detergent insoluble fibers, cellulose, hemicellulose, lignin, crude protein, crude fat (ether extract), crude ash, Nitrogen and minerals such as iron, copper, zinc, manganese, phosphorus, potassium were also measured. Results: Results showed that the highest amount of organic matter, crude protein, crude fat, nitrogen, phosphorus and copper were obtained in the early flowering stage. The quality of forage in the postflowering stage (early seedling) was significantly reduced. And the amounts of insoluble fibers, cellulose, hemicellulose and lignin increased. The percent of organic matter decreased with increasing age of the plant, so that its amount decreased from 94.4% at the beginning of flowering to 91.8% at the beginning of seeding. The amount of total carbohydrates at the beginning of flowering was 65.7%, which increased with the age of the plant, 78.6% in the early stages of the seeding. Insoluble fibers in neutral and acidic detergents also increased with increasing plant age and the lowest amount was observed in early flowering and the highest amount was observed in early seeding stage. The amount of lignin also increased significantly with increasing plant age, so that its amount was 7.3% in early flowering and 12.1% in early seeding stage. The trend of changes in crude protein and crude fat in forage composition was similar and decreased with increasing plant age. Crude fat decreased with increasing plant age from 5.2% at the beginning of flowering to 2.5% at the beginning of seeding stage, but the amount of raw ash increased with the age of the plant from 5.6% to 8.2% in early seeding stage. Conclusion: Forage fat decrease could be attributed to the retransfer (remobilization) of assimilates to the seeds and the increase in ash percentage could be attributed to the accumulation of elements in the shoots. Therefore, with the increase of crude ash, the percentage of dry matter, total carbohydrates, insoluble fibers, cellulose, hemicellulose, lignin, manganese, and zinc increased. Results showed that wild lathyrus is desirable as forage crop.