طراحی شاخص‌های ارزیابی پایداری مراتع عشایری استان فارس (مناطق مورد مطالعه: مراتع خم نمدان اقلید، رباط سروستان و دوگوش نادری خنج)

یکی از دیدگاه‌های رایج و رو به گسترش در زمینه دستیابی به پایداری، تدوین شاخص‌های آن بر اساس داده‌های محلی و رویکرد هدایت‌شده و تجربی است. به این منظور طراحی و اولویت‌بندی شاخص‌های پایداری مراتع از دیدگاه کارشناسان در مراتع عشایری خم نمدان اقلید، رباط سروستان و دوگوش نادری خنج انجام شد. این سه منطقه به ترتیب به عنوان معرف مراتع فصلی عشایری (سردسیر، معتدل و گرمسیر) در استان فارس در نظر گرفته شد. در این پژوهش روش‌های تصمیم‌گیری چندمتغیره، دلفی فازی، تحلیل سلسله مراتبی (ahp) و روش تاپسیس (topsis) مورد استفاده قرار گرفتند. گزینه‌های پرسش‌نامه در قالب چهار شاخص اقلیم و هواشناسی، تولید گیاهی، خاک و انسانی تقسیم‌بندی شد. تجزیه و تحلیل نتایج در سطح شاخص‌ها نشان داد شاخص‌های انسان و خاک به‌ترتیب با وزن 0.480 و 0.330 از بیشترین وزن نسبی برخوردار بوده و شاخص‌های تولید گیاهی و اقلیم و هیدرولوژی با وزن‌های نسبی 134/0 و056/0 در رتبه‌ بعدی قرار گرفتند. در سطح گزینه‌ها یا معیارها همه‌ گزینه‌های تاییدنشده مربوط به شاخص انسان بودند درحالیکه در شاخص‌های اقلیم و هیدرولوژی، تولید گیاهی و خاک همه‌ گزینه‌ها مورد تایید خبرگان قرار گرفت. مقایسه زوجی گزینه‌ها نیز نشان می‌دهد که گزینه‌های درآمد و سرمایه، مالکیت و انواع فرسایش خاک قابل مشاهده به‌ترتیب با وزن‌های نسبی 0.16، 0.13 و 0.11 دارای بالاترین اولویت و گزینه‌های شاخص خشکی، میانگین دمای سالانه و دسترسی به علوفه‌ جایگزین با وزن نسبی کمتر از 0/005 دارای کمترین اولویت هستند. نتایج روش تاپسیس نشان داد گزینه‌های مالی (درآمد، پس‌انداز، وام و بیمه)، مالکیت (زمین، دام، مسکن و خودرو) و انواع فرسایش بر دیگر گزینه‌ها برتری دارند.

Designing indicators for assessing the sustainability of nomadic rangelands in Fars province (Cases of study: Robat Sarvestan, Namdan Eqlid, Dogush Khonj)

One of the common and growing perspectives on achieving sustainability is to formulate its indicators based on local data alongside with a guided and experimental approach. On this basis, designing and prioritization of rangeland sustainability indicators from the experts perspectives in the nomadic rangelands of Kham Namdan in Eghlid county, Robat Sarvestan and Dogush Naderi of Khanj county were done. These three regions were considered as the representatives of seasonal nomadic rangelands, cold, temperate and warm, of Fars province, respectively. In this study, multivariate decisionmaking methods, fuzzy Delphi, hierarchical analysis (AHP) and TOPSIS method were used. The questionnaire criteria were divided into four categoris: climate and meteorology, crop production, soil and anthropogenic. Analysis of the results at the level of indices showed that anthropogenic and soil indices with a weight of 0.480 and 0.330 were the highest, respectively, and crop production and climate and hydrological indices with relative weights of 0.134 and 0.056 were fallen in the next rank. At the level of options or criteria, all unapproved options were related to the anthropogenic index, while in the indicators of climate and hydrology, crop production and soil, all options were approved by experts. Paired comparison of the options also shows that the options of income and capital, ownership and types of visible soil erosion with relative weights of 0.16, 0.13 and 0.11 have the highest priority. On the contrary, for drought index, average annual temperature and access to alternative forage with relative weights less than 0.005 have the lowest priority. The results of TOPSIS method showed that options: finance (income, savings, loans and insurance), ownership (land, livestock, housing and car) and types of erosion are superior to other options.