تعیین توان اکولوژیکی مرتعداری با استفاده از منطق فازی و منطق بولین بر اساس دستورالعمل پیشنهادی دفتر استعدادیابی و بهره‌‌برداری از اراضی سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری

ارزیابی توان اکولوژیکی مرتعداری، یکی از ملزومات اساسی به‌‌منظور مدیریت مراتع است. پژوهش حاضر با همین منظور در مراتع کوهستانی میرداوود ارومیه انجام شد. برای انجام پژوهش، ابتدا نقشه واحدهای زیست‌‌محیطی تهیه و ویژگی‌های زیست‌‌محیطی هر واحد همگن مشخص گردید. در گام بعد با مقایسه ویژگی‌های اکولوژیکی هر واحد همگن و مقادیر معیارها و شاخص‌های مدل اکولوژیکی پیشنهادی دفتر استعدادیابی و بهره‌‌برداری از اراضی سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری (1390)، توان هر یک از واحدهای همگن برای مرتعداری، ارزیابی و نقشه آن به دو روش و سناریو، تهیه گردید و تطابق هر دو نقشه، از نظر آماری مورد آزمون قرار گرفت. در روش اول؛ وزن معیارها و شاخص‌‌های مطرح در تعیین اولویت هر یک از کاربری‌‌ها، بر مبنای منطق بولین (صفر و یک)، یکسان در نظر گرفته شد. در روش دوم، اهمیت (وزن) هر یک از معیارها و شاخص‌‌های مد نظر در مدل اکولوژیکی، در قالب مقایسات زوجی (تحلیل سلسله مراتبی)، مشخص شد. سپس به هر یک از طبقات شاخص‌های مرتبط با معیارهای مورد بررسی، بر اساس مفهوم درستی نسبی و بسته به نوع تابع عضویت آنها، یک کد اختصاص داده شد و با بهره‌‌گیری از نتایج فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (ahp)، ارزش سازگاری و تناسب هر واحد همگن برای طبقات کاربری مرتع محاسبه گردید که بسته به دامنه عددی ارزش سازگاری؛ مناطق با اولویت بالا، متوسط، کم و بدون اولویت برای کاربری مرتع تعیین شد. نتایج حاصل از ارزیابی توان هر یک از واحدهای زیست‌‌محیطی با در نظر گرفتن وزن یکسان برای هر یک از معیارها و شاخص‌‌ها (روش اول)، نشان داد که 67.1 درصد از مساحت منطقه برای مرتعداری مناسب می‌‌باشد. همچنین نتایج حاصل از تهیه نقشه آمایش سرزمین با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی (روش دوم)، نشان داد که 69.5 درصد از مساحت منطقه برای مرتعداری مناسب است. نتایج حاصل از تطابق نقشه‌‌ها، بیانگر همخوانی و همبستگی بین کاربری‌‌ پیشنهادی در دو نقشه می‌باشد. نتایج مقایسات زوجی به‌‌منظور تعیین اهمیت (وزن) هر یک از معیارها و شاخص‌‌های مد نظر در مدل‌‌ اکولوژیکی، نشان داد که شدت فرسایش خاک، نوع واحد اراضی، ترکیب گیاهی و اقلیم، به‌‌ترتیب نقش موثرتری در تعیین اولویت اراضی برای کاربری مرتع دارند. از بین معیارهای مورد بررسی، خصوصیات فیزیکی منطقه نسبت به دیگر معیارها، ارزش تعیین‌کنندگی بیشتری جهت تعیین اولویت اراضی برای کاربری مرتعداری، دارند. با انجام پژوهش حاضر، معیارها و شاخص‌های موثر به‌‌منظور طراحی مدل‌ اکولوژیکی آمایش سرزمین اراضی دارای شرایط محیطی مشابه مکان مورد بررسی، شناسایی شد که از آنها می‌توان در ارائه دستور العملی ساده و کم هزینه جهت آمایش سرزمین استفاده نمود.

Range management potential test using fuzzy logic and Boolean logic methods based on the proposed guidelines of the office of scouting and land use of Forests, Rangeland and Watershed Management

Testing ecological potential of lands for range management is one of the essential knowledges for proper range management policies. To cover the need this study was carried out in the mountainous rangelands of Mir dowood in Urmia province of Iran. Environmental map units were first prepared to extract the the more or less environmental characteristics the units. Two methods were imposed to the map units to create towin maps under different cenarios. Adaptation of both maps were statistically tested. In the first method, the weight of the criteria and indicators used to determine the priority of each user was considered to be the same based on Boolean logic (zero and one). In the second method, the weight of criteria and indicators was figured by paired comparisons (hierarchical analysis). Units were classified for rangeland use and put into four suitability classes namely high, medium, low and non. The results of hierarchical analysis method (second one) showed that 69.5% of the area was suitable for rangelands. The results of paired comparisons method showed that soil erosion, land unit types, composition of plants and climate factors were meaningful effects on determination of the suitability of the land for rangeland use. Having said that, results also showed that the physical characteristics of the area was the most influential criteria.