تغییرات تنوع گونه‌ای و گروه‌های گیاهی در ارتباط با شدت‌های مختلف چرای دام در مراتع نیمه‌استپی زاگرس مرکزی

مدیریت پایدار چرای دام در اکوسیستم های مرتعی مستلزم درک جامعی از پویایی پوشش گیاهی و پاسخ آنها به شدت های چرایی به منظور تشخیص علل تغییر ترکیب و جوامع گیاهی است. در این تحقیق به منظور بررسی پاسخ پوشش گیاهی به شدت های مختلف چرای دام، از شاخص های طول عمر، فرم رویشی، فرم زیستی، تیره های گیاهی و کلاس خوشخوراکی برای گروه های کارکردی و همچنین شاخص های تنوع، غنا و یکنواختی (شاخص های سیمپسون و شانون وینر و شاخص های مارگالف و منهینیک) استفاده شد. مطالعه در چهار شدت چرایی (چرای سنگین، متوسط، سبک و بدون چرا یا قرق) در مراتع نیمه استپی منطقه کرسنک و بارده در استان چهارمحال و بختیاری صورت گرفت. نمونه گیری در نقاط معرف و همگن هر یک از شدت های چرایی به صورت تصادفی منظم و با ثبت درصد تاج پوشش گونه های گیاهی در 240 پلات انجام گردید. نتایج حاکی از این است که با افزایش شدت چرای دام، شاخص های تنوع گونه ای و غنای مارگالف کاهش یافتند، اما شاخص منهنیک و یکنواختی در منطقه با چرای سنگین بیشتر بود. در بین تیره های گیاهی مورد بررسی، افزایش شدت چرا موجب افزایش درصد تاج پوشش تیره هایchenopodiaceae و euphorbiaceae و کاهش درصد تاج پوشش تیره های poaceae، fabaceae،asteraceae و apiaceae شد. به غیر از شاخص هایی همچون چندساله ها، همی کریپتوفیت ها و گندمیان چندساله که کاهش معنی داری را از منطقه مرجع به بحرانی نشان دادند، مقایسه اکثر گروه های کارکردی نیز حاکی از کاهش درصد تاج پوشش آنها با افزایش شدت چرا بود. علاوه بر این، از دیگر نتایج این تحقیق می توان به کاهش گیاهان با خوشخوراکی کلاس i و ii از منطقه قرق به منطقه با چرای سنگین اشاره کرد. با توجه به تاثیر پذیرفتن برخی شاخص ها و گروه‌های گیاهی از نقطه نظر احیای اکولوژی و حفظ تنوع گیاهی، اصلاح روش های بهره برداری و مدیریتی در مراتع منطقه توصیه می شود.

Species diversity and plant groups changes under different grazing intensities in semi-steppe rangelands of Central Zagros

For sustainable management of livestock grazing in rangeland ecosystems, comprehensive understanding of vegetation dynamics and their response to grazing intensities is necessary. This will help for identifying causes of changes in composition and vegetation communities. In this study, life span, vegetative form, life form, plant families and palatability classes as functional groups, and diversity, richness and evenness indices were used in investigation of vegetation response to different grazing intensities. The study was conducted under four grazing intensities (non, light, medium and heavy) in semisteppe rangeland of Karsank and Bardeh, Chaharmahal Bakhtiari province, Iran. Sampling was made at representative and homogeneous areas of each grazing intensity by randomsystematic method and canopy cover of plant species were measured in 240 plots. The results showed that increasing grazing intensity, species diversity and richness according to margalef indices are decreased. Under the same condition menhinick and evenness indices showed higher number for species diversity and richness. Among the studied plant families, by increasing grazing intensity the canopy cover of Chenopodiaceae and Euphorbiaceae increased and the canopy cover of Poaceae, Fabaceae, Asteraceae and Apiaceae decreased. Except perennials, hemicryptophytes and perennial grass, showed a significant reduction from the reference area to the critical one. Comparison of most functional groups also indicated reduction in their canopy cover percentage at higher grazing intensity. Reduction of plants of class I and II of palatability is seen from non to heavily grazed area.