اتنوبوتانی (گیاه مردم‌نگاری) گیاهان حوزه آبخیز درویش‌چای سرعین با رویکرد دارویی و غذایی

اتنوبوتانی )گیاه مردم نگاری) علمی است که به مطالعه و بررسی رفتار یک قوم یا فرهنگ در یک منطقه خاص با گیاهان بومی آن منطقه می پردازد. این تحقیق به مطالعه دانش بومی پیرامون گیاهان دارویی و غذایی حوزه آبخیز درویش‌چای سرعین می پردازد. در این مطالعه اتنوبوتانیکی ساکنین 5 روستای ورنیاب، علی‌داشی، ورگه سران، اوجور و آلوارس مورد بررسی قرار گرفت. اطلاعات مورد نیاز پیرامون کاربرد گیاهان دارویی و غذایی با استفاده از پرسش نامه های باز از افراد آگاه به صورت مصاحبه مشارکتی و گفتمان‌محور گردآوری شد. نتایج نشان داد 57 گونه دارویی و غذایی توسط جوامع محلی استفاده می شود که متعلق به 21 تیره گیاهی بوده و بیشترین تعداد گونه های مدنظر به ترتیب متعلق به تیره های asteraceae (کاسنی)، lamiaceae (نعنائیان)، rosaceae (گل سرخیان)، fabaceae (بقولات) و apiaceae (چتریان) با 12، 9، 7، 5 و 3 گونه بودند. از 57 گونه معرفی شده توسط جوامع بومی، 27 گونه فقط خاصیت دارویی داشتند و 30 گونه نیز هر دو رویکرد دارویی و غذایی را شامل شدند. همچنین بیشترین و کمترین اندام مورد استفاده این گیاهان به‌ترتیب برگ (41 درصد استفاده) و پرچم (1 درصد استفاده) بودند. ساکنین حوزه بیشتر تمایل به استفاده از گیاهان دارویی به صورت دمنوش و دم کرده دارند و این نوع استفاده 68.42 درصد شیوه مصرف گیاهان دارویی را در بر می گیرد. استفاده از گیاهان غذایی در انواع سوپ ها و آش ها با 19.3 درصد بیشترین کاربرد را نشان داد. طبق نتایج، بیشترین مصرف دارویی گیاهان منطقه مورد مطالعه در درمان و یا پیشگیری سرماخوردگی و سرفه (35 درصد) می باشد. انجام این تحقیق می تواند چه از لحاظ مدیریت بهره‌برداری گیاهان دارویی و غذایی منطقه و چه از لحاظ زنده نگه‌داشتن دانش بومی افراد مسن تر و انتقال این گنجینه گران قدر به نسل‌های جوان‌تر کاربرد داشته باشد.

Ethnobotany of Darwishchai-Sarein Watershed Plants with Medicinal and Food Approaches

Ethnobotany is a science that studies the relation between a particular ethnic or culture groups in a particular area with the native plants. This research studies the ethnobotany and indigenous knowledge on medicinal and food plants of Darwishchai Sarein local poeple. The ethnobotanical knowledge of residents of 5 villages namely Verniab, AliDashi, Vargeh Saran, Ujour and Alvares was investigated. Required information on the use of medicinal and food plants was collected using openended questionnaires. knowledgeable persons in a discoursebased manner were selected for filling the forms. Results showed the 57 medicinal and food species in the study area are used by local communities. These plants belonged to 21 plant families. The most species belonged to Asteraceae, Lamiaceae, Rosaceae, Fabaceae and Apiaceae, respectively with 12, 9, 7, 5 and 3 species. The results also showed that from the 57 species, 27 are categorized as medicinal and 30 are put in both medicinal and food caregories. The most and least used organs were leaf (41%) and flag (1%), respectively. Residents in the watershed are using the herbs as brewed for 68.42 percent of the plants used. Usage of food plants is mostly in soups, 19.3%. According to the results, most medicinal plants are used to prevent the colds and coughs (35%). Resuts of the research could be used for medicinal and food plants management in the region. In addition it shows that the knowledge of elderlies ahould be respected and used.