بررسی تغییرات روابط بین پوشش گیاهی و برخی فاکتورهای خاکی ناشی از تاثیر چرای دام (مطالعه موردی: حوزه دریاچه حوض سلطان قم)

چرای دام در محیطهای طبیعی یکی از فاکتورهای تغییرات محیطی است. تحقیق حاضر به منظور بررسی اثر چرا و عدم چرا بر روابط موجود بین فاکتورهای خاکی و پراکنش گونه های گیاهی در مراتع غرب دریاچه حوض سلطان قم صورت گرفت. در هر کدام از سایت‌های مورد مطالعه (چراشده و چرانشده) که در مجاورت هم قرار داشته و از لحاظ عوامل محیطی شباهت زیادی به هم داشتند. برداشت داده های مربوط به پوشش گیاهی به روش تصادفی - سیستماتیک با استقرار 10 پلات 4 مترمربعی در امتداد 4 ترانسکت انجام شد. همچنین در داخل هر پلات یک نمونه خاک از عمق 300 سانتی‌متری برداشت شد. فهرست گیاهان موجود و درصد تاج پوشش در هر سایت تعیین گردید و خصوصیات اسیدیته، هدایت‌الکتریکی، بافت، درصد آهک، درصد فسفر، سدیم، پتاسیم، کلسیم، کلر، کربنات، بی کربنات و درصد ازت خاک هر سایت اندازه گیری شد. رج بندی جوامع گیاهی با توجه به خصوصیات خاکی به روش آنالیز تطبیقی متعارفی (dca , cca) با استفاده از نرم‌افزار canoco صورت گرفت. نتایج نشان داد که چرای دام بر روابط بین پوشش گیاهی و خاک در این منطقه تاثیر‌گذار است، به‌طوری‌که پراکنش گونه‌های گیاهی در منطقه چراشده به عوامل شوری، سدیم و نیتروژن وابسته بود، در حالی که در منطقه قرق پراکنش گونه ها رابطه مستقیم با عامل شوری و سدیم داشت. در واقع چرای دام بر پراکنش پوشش گیاهی موثر بوده و تغییر تیپ‌های گیاهی ناشی از چرای متناسب دام باعث افزایش میزان ازت خاک در منطقه چرا شده گردیده است. حضور دام و چرای در حد بهره برداری مجاز، سبب بهبود وضعیت خاک از لحاظ میزان ازت شده و این افزایش ازت خاک، به نوبه خود سبب افزایش حضور دو گونه بوته‌ای مهم suaeda aegyptiaca و artemisia sieberi شده است، از سوی دیگر با چرای دام از سرشاخه گونه‌های بوته‌ای به عنوان پوشش غالب منطقه، از خشبی شدن گیاهان جلوگیری به عمل آمده و کیفیت علوفه تولیدی افزایش پیدا کرده است. لذا با مدیریت چرا در منطقه مورد مطالعه و سایر مناطق استپی مشابه، می توان نسبت به اصلاح ترکیب پوشش گیاهی و بهبود خصوصیات خاکی در دراز مدت اقدام کرد.

Grazing impact on vegetation cover and some soil factors (Case study: Houz-e-Soltan Lake, Qom)

Grazing effect on vegetation cover and soil factors in natural environments is inevitable. The present study was conducted to investigate the effect of grazing on soil factors and distribution of plant species in grazed and nongrazed areas in rangelands of western parts of HozeSoltan Lake, Qom. Systematicrandomized sampling method was used alongside of 4 transects. Adjacent to the transects 10 plots of 4 square meters were put within the exclosure and its outside. In each plot, soil samples from 030 cm depth were taken. The list of plants and their canopy cover were determined for each study site. Also, the properties of acidity, electrical conductivity, soil texture, lime, percentage of phosphorus, sodium, potassium, calcium, Magnesium, chlorine, carbonate, bicarbonate and nitrogen were measured. Using the CANOCO software, ordination of the plant communities was drawn according to the characteristics of the soil by conventional comparative analysis (DCA, CCA). The results showed that livestock grazing have impact on the relationship between vegetation and soil in this area. As the results showed, nitrogen in addition to salinity and sodium had a significant effect on vegetation changes in the grazed area. In fact, proper grazing management increases the amount of nitrogen in the grazed area. Which could be count on as a soil improvement tool in terms of nitrogen content increase. More nitrogen in its turn increases the presence of two important species namely Suaeda aegyptiaca and Artemisia sieberi. Results suggest that as livestock grazie from the shrubs, as the dominant plants of the area, the deterioration of other plants is prevented and the quality of forage production is increased. Therefore, by managing livestock grazing in the studied area and other similar steppe regions, improvement of vegetation composition gets possible and consequently soil properties improves in the long term.