اثر سطوح مختلف حفاظتی-مدیریتی مرتع بر توزیع کربن آلی در اجزاء اندازه‌ای خاک (مطالعه موردی: سالوک، خراسان شمالی)

تحقیق حاضر به‌منظور بررسی اثر سطوح مختلف حفاظتی-مدیریتی بر پویایی کربن آلی خاک در منطقه سالوک صورت گرفت. بدین منظور مناطقی با سه سطح حفاظتی شامل منطقه شکار ممنوع، منطقه پارک ملی و منطقه حفاظت‌شده انتخاب شدند. نمونه‌برداری خاک به روش تصادفی-سیستماتیک در سه تکرار برای هر تیمار و از عمق های 0-10، 10-30 و 30-100 سانتی متر انجام شد. تفکیک اجزاء اندازه ای با استفاده از الک های 18، 35، 60 و 270 مش صورت گرفت و خاک های هر عمق به 5 کلاس اندازه ای تفکیک شده (f1: 1000-2000 μm، f2: 500-1000 μm ، f3: 250-500 μm ، f4: 53-250 μm، f5: <53 μm) و درصد کربن موجود در هریک از اجزاء اندازه ای اندازه گیری شد. نتایج نشان داد، مقدار کربن در اعماق مختلف خاک در تیمار پارک ملی فاقد اختلاف می باشد. به‌طور کلی به‌دلیل پایداری این منطقه، میزان کربن در آن تغییرات زیادی ندارد؛ در حالی که در مناطق حفاظت‌شده و شکار ممنوع در اعماق مختلف در مقدار کربن اختلاف مشاهده می‌شود. در منطقه حفاظت‌شده به‌دلیل چرای متوسطی که توسط حیاط وحش و دام های عشایری صورت می گیرد، رشد ریشه و افزایش تجزیه مواد آلی در لایه های زیرین کم و بیشترین میزان کربن در لایه های سطحی مشاهده می شود. در منطقه شکار ممنوع چرای بسیار شدید باعث کاهش ورود مواد گیاهی و هدررفت بسیار زیاد دی اکسید کربن شده، در نتیجه مقدار کربن خاک به‌طور کلی درصد کمی دارد. همچنین در تمامی مناطق مورد مطالعه، محتوای کربن خاک با افزایش اندازه ذرات کاهش می یابد، به طوریکه در تمامی مناطق مورد مطالعه کمترین میزان کربن در اجزاء اندازه ای f1 و f2 و بیشترین آن مربوط به اجزاء اندازه ای f4 و f5 می باشد.

Protection levels and distribution of organic carbon in size fractions of soil (Case of: Salook, North Khorasan)

The effect of different levels of protection as a management tool on the organic carbon dynamics is important. To examine the case areas with three levels of protection, including hunting prohibited region, national park and protected areas were selected and studied. Soil samples were taken from depths of 010, 1030, and 30100 cm in a randomizedsystematic method having three replications. Soil fractions were screened using meshes sized 18, 35, 60 and 270. Soils of each depth were put into 5 size fractions and their carbon were measured. The results showed that the amount of carbon in different depths of soil in the national park is the same with no significant differences. In general, the area is not used by any means and amount of the carbon for all measured soil depth, therefor, is not significantly different. For the protected areas and hunting prohibited region amount of the carbon is varied for different depths. In the protected area for the average grazing intensity, wildlife and nomadic livestock, root growth and organic matter decomposition in the lower layers are low and the highest levels of carbon only in the surface layers could be observed. In the hunting prohibited region, grazing intensity reduces the entry of plant materials and the high loss of carbon dioxide occurs, result is the low percentage of soil carbon. For all studied areas, the soil carbon content decreases when particle size is increased. The least amount of carbon therefore, is related to F1 and F2 components and the most to F4 and F5 size fractions.