تبیین مولفه‌ها و شاخص‌های بعد اجتماعی- فرهنگی جهت سنجش و پایش توسعه اکوتوریسم در سامان‌های عرفی مرتعی استان ایلام

سامان‌های عرفی مراتع ایران با داشتن جاذبه‌های اکوتوریستی فراوان و فرهنگ غنی جامعه محلی وابسته به آنها می‌توانند با تهیه راهکارهای مناسب و برنامه‌ریزی و مدیریت اصولی به یکی از قطب‌های اصلی اکوتوریسم در کشور تبدیل گردند. هدف اصلی این مطالعه تبیین و توسعه مولفه ها و شاخص‌های مناسب و قابل‌اعتماد یرای پایش و سنجش تناسب سامان‌های عرفی مرتعی از دیدگاه بعد اجتماعی فرهنگی برای توسعه اکوتوریسم با تاکید بر سامان‌های عرفی مراتع استان ایلام است. روش انجام پژوهش با توجه به ماهیت کار مبتنی بر روش‌های توصیفی تحلیلی و پیمایشی (نظرسنجی از خبرگان و پژوهشگران) می‌باشد. برای شناسائی مولفه ها و شاخص‌های بعد اجتماعی فرهنگی توسعه اکوتوریسم از روش دلفی استفاده گردید. ابتدا با انجام مصاحبه‌های اکتشافی، مرور ادبیات مرتبط با موضوع و بازدیدهای میدانی تعداد 73 شاخص در قالب 8 مولفه استخراج و در معرض قضاوت اعضای تیم پانل متشکل از 31 نفر از شش گروه صاحب نظر، ذینفع و مرتبط با امور گردشگری و اکوتوریسم قرار گرفت. و در نهایت شاخص‌هایی با میانگین امتیاز بیشتر از 3، انحراف معیار کمتر از 1 و ضریب تغییرات کمتر از 0.3 انتخاب شدند. در این پژوهش تعداد 6 مولفه شامل: امنیت، فرهنگ ها و سنت ها، روحی و عاطفی، مشارکت و همبستگی، مالکیت و ظرفیت های بالقوه و 31 شاخص برای پایش و سنجش مناسب بودن سامان‌های عرفی مرتعی از دیدگاه بعد اجتماعی فرهنگی توسعه اکوتوریسم مناسب تشخیص داده شدند. در این میان شاخص‌های درجه انگیزه جامعه محلی برای حفظ، ثبات و احیای مراسم آیینی، هنر، معماری بومی، صنایع دستی و... از مولفه روحی و عاطفی با میانگین 4.81 غنای آداب و رسوم مراسمات عزا و عروسی در سامان عرفی از مولفه فرهنگ و سنت ها با میانگین 4.77 میزان رضایت گردشگران از امنیت درون سامان‌های عرفی از مولفه امنیت با میانگین 4.74 به‌ترتیب بالاترین امتیازات را از طرف اعضای تیم پانل دریافت کردند. نتایج این پژوهش می‌تواند به عنوان یک داده اولیه برای برنامه‌ریزی توسعه اکوتوریسم در مراتع کشور مورد استفاده قرار گیرد.

Social-cultural indicators to assess and monitor the development of ecotourism within the rangeland pastoral units Ilam provincet

Rangeland pastoral units of Iran with abundant ecotourism attractions and rich culture of the local community could provide a basis for ecotourism activities. The main purpose of this study is to develop a suitability classification model for rangeland pastoral units from the Socialcultural dimension rsquo;s point of view. The study may help on development of ecotourism, with emphasis on the rangeland pastoral units of Ilam province. The method is based on descriptiveanalytical and surveying methods (surveys of experts and researchers). The Delphi method was used to identify the components and indicators of the Socialcultural dimension of ecotourism development. Interviews, reviewing related literature and field visits showed that 73 indicators are important. Indicators were classified into eight classes. Results were reviewed by a panel of experts having 31 members from six groups of stakeholders, interested in tourism affairs and ecotourism. Finally, those Indicators with mean greater than 3, SD less than 1 and CV less than 0.3 were selected. The outcome of the study showed that 6 components namely security, culture and traditions, mental and emotional, partnership and solidarity, ownership, potential capacities plus 31 indicators were suitable for monitoring and assessing the suitability of rangeland pastoral units for development of ecotourism. Among the indices for the mental and emotional component the following were outstanding (mean of 4.81) degree of local community motivation to preserve, stabilize and revive ritual, art, indigenous architecture and handicrafts. From the component of culture and traditions wedding and funeral ceremonies and security within the properties from security component were considered as the advantages of the area on ecotourism development.