ارائه راهبردهای مدیریتی جهت بهره‌برداری پایدار از مراتع با استفاده از روش‌های ارزیابی چند معیاره و تحلیل swot (مطالعه موردی: مراتع تفتان، شهرستان خاش)

پژوهش حاضر با هدف شناسایی و اولویت بندی عوامل موثر بر بهره‌برداری از مراتع و ارائه راهبردهای مدیریتی با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی و تحلیل سوات در مراتع حاشیه تفتان در شهرستان خاش انجام شد. برای این منظور، ابتدا عوامل موثر بر بهره برداری پایدار از مراتع با استفاده از روش دلفی شناسایی و با ارائه پرسشنامه به تیم متخصصین، اولویت بندی عوامل با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی انجام شد. علاوه بر شناسایی عوامل مهم در هریک از معیارهای قوت، ضعف، فرصت و تهدید، موقعیت استراتژیک بهره‌برداری در هر مرتع از طریق تحلیل سوات به دست آمد. بر اساس نتایج حاصل، خشکسالی و تغییرات اقلیمی مهم‌ترین تهدیدها در جهت بهره برداری پایدار از مراتع این منطقه هستند. علاوه بر این نتایج نشان داد که همه مراتع مورد بررسی از نظر راهبرد مدیریتی در ناحیه استراتژی های تهاجمی ماتریس سوات قرار می گیرد. بر این اساس، در مرتع ماریشان راهبرد حداکثر حداکثر (ارزش نقاط قوت 2.93 و فرصت‌ها 3.01)، مرتع کوته راهبرد حداکثر حداکثر (ارزش نقاط قوت 3.12 و فرصت‌ها 3.13) و در مرتع یوسف‌آباد نیز راهبرد حداکثر حداکثر (ارزش نقاط قوت 3.09 و فرصت‌ها 3.08) به‌عنوان راهبرد مناسب جهت بهره‌برداری پایدار از مراتع شناسایی شد. این نتایج گویای آن است که با مدنظر قرار دادن پتانسیل های موجود در منطقه و بهره‌گیری از دانش بومی، تولید و کشت گیاهان دارویی و بازاریابی برای محصولات فرعی مرتعی می توان بر چالش‌های موجود در بهره‌برداری پایدار از مراتع حاشیه تفتان فائق آمد.

Assessment of sustainable use of rangelands through multi criteria evaluation method and SWOT analysis (Case study: Taftan rangelands, Khash city)

Identification and prioritizing of the effective factors on rangelands is very important issue. Presenting management strategies using multi criteria assessment methods and SWOT analysis in the Taftan marginal rangelands of Khash city is the aim of the study. For this purpose, initially, effective factors of rangelands sustainable use were identified by Delphi technique. Then these factors were prioritized through questionnaire, which answered by experts rsquo; team, and hierarchical analysis method. For each rangeland, the strategic management method of exploitation was obtained through SWOT analysis in addition to the identification of the most important factors of each criterion, strengths, weaknesses, opportunities and threats. Based on the results, drought and climate change is the most important threats to proper use of Taftan rangelands. Moreover, result showed that, in terms of management strategy, all studied rangelands are located in the offensive strategy area of SWOT Matrix. Based on this results, in the Martishan rangeland, the maximum maximum strategy (strengths weight, 2.93 and opportunities weight, 3.01), for Kouteh rangeland maximum maximum strategy (strengths weight 3.12 and opportunities weight, 3.13), and in the Yousefabad rangeland, the maximum maximum strategy (strengths weight 3.09 and opportunities, weight 3.08 ) were identified as a suitable strategy for sustainable exploitation of rangelands. These results indicate that taking into account the current potential of the studied region and utilizing indigenous knowledge, the production and cultivation of medicinal plants and marketing in order to sell of rangeland subproducts, can be overcome the challenges of sustainable exploitation of Taftan marginal rangelands.