بررسی تغییرات صفات عملکردی گیاه دارویی eremostachys laevigata bunge. در مراتع شمال‌غرب کشور

گیاه eremostachys laevigata گونه ای دارویی و در معرض انقراض است که در ناحیه ایران و تورانی و به‌ویژه آذربایجان گسترش دارد. نمونه برداری از سایت های مرتعی در سه استان آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی و اردبیل به منظور بررسی صفات مختلف مورفولوژیکی و بایومس صورت گرفت. برای این منظور 17 صفت کمی در هفت مکان پراکنش اندازه گیری و دسته بندی آن ها و نیز شناسایی مهم‌ترین صفات انجام شد. بر اساس نتایج تجزیه واریانس، مکان ها از لحاظ اکثر صفات 17 گانه با هم اختلاف معنی دار داشتند. مکان های مشکین شهر و اشنویه از لحاظ اکثر صفات دارای بیشترین مقدار معنی دار بودند و صفت شاخص سطح ویژه برگ بین سایت دارای تفاوت معنی داری نبود. نتایج تجزیه به مولفه های اصلی صفات نشان داد که سه مولفه اول در حدود 89 درصد واریانس داده ها را در بر می گیرند. در مولفه اول صفات وزن تَر بخش هوایی، قطر یقه، قطر ساقه اصلی، ارتفاع گیاه، تعداد میان گره ساقۀ اصلی، طول سنبله، تعداد سنبلچه در سنبله اصلی، وزن برگ قاعده ای، وزن خشک بخش هوایی و وزن ریشه عمده ترین نقش را در تشکیل این مولفه داشته اند. در مولفه دوم صفت نسبت طول به عرض برگ دارای ضرایب بردار ویژه بیشتری بود. با حرکت از اشنویه و مشکین شهر به سمت سایت های دیگر و کاهش نسبی بارش سالانه بر میزان صفات شاخص سطح ویژه و نسبت طول به عرض برگ افزوده شده و از میزان تعداد زیادی از صفات کاسته خواهد شد. همچنین با حرکت از مکان های خوی، خواجه و مشکین شهر و افزایش دمای سالانه صفات نسبت طول به عرض برگ، وزن تر بخش هوایی و وزن ریشه کاهش یافته و در صورت حرکت بالعکس بر میزان صفات شاخص سطح ویژه، طول و عرض برگ قاعده ای افزوده می شود. برازش دندروگرام بیانگر تقسیم سایت ها بر اساس تشابه اقلیدوسی با میزان 87.5 به چهار گروه مجزا می باشد. دسته اول خوی و خواجه، دسته دوم جزیره اسلامی، دسته سوم مشکین شهر و اشنویه و دسته چهارم اهر و کلیبر را شامل می شود. دندروگرام مربوط به گروه بندی صفات نیز با میزان تشابه اقلیدوسی 87.5 صفات را به هشت خوشه مجزا تقسیم کرد. خوشه اول شامل وزن تر بخش هوایی، وزن ریشه، وزن خشک بخش هوایی، خوشه دوم شامل قطر یقه، قطر ساقه اصلی، ارتفاع گیاه، تعداد میان‌گره ساقه اصلی، تعداد سنبلچه در سنبله اصلی، خوشه سوم شامل طول سنبله، خوشه چهارم شامل تعداد شاخه گلدار فرعی، مساحت برگ قاعده ای و وزن برگ قاعده ای، خوشه پنجم شامل عرض برگ قاعده ای، خوشه ششم شامل طول برگ قاعده ای، دسته هفتم شامل قطر سنبله اصلی و سطح ویژه برگ و در نهایت خوشه هشتم شامل صفت نسبت طول به عرض برگ است.

Variation of functional traits of Eremostachys laevigata bunge. in north west rangelands of Iran

Eremostachys laevigata is a medicinal and endangered plant that growth in the Iran Turani ecological region, especially Azerbaijan. It rsquo;s medicinal active ingredients is effective on rheumatic disorders and joint pains. Sampling from three provinces of West Azerbaijan, East Azerbaijan and Ardabil was carried out in order to investigate the various parameters of morphological and biomass peoperties. For this purpose, 17 feature of the plant collected fromseven sites were measured and classificatied interms of their most important features. According to the results of the analysis of variance, most of the 17 traits were significantly affected by their location. Most of the features showed an outstanding result in MeshkinShahr and Oshnavieh, and there is no significant difference between the site leaf area indices. The results of main components analysis of traits showed that the first three components had data variance of about 89 percent. In the first component, the traits of aerial wet biomass weight, collar diameter, main stem diameter, height, internodes number, inflorescence length, inflorescence per plant, basal leaf weight, aerial dry biomass weight and underground biomass weight have played a major role in the formation of this component. In the second component of the trait, the length to width ratio of leaves has more specific vector coefficients. With moving from Oshnavieh and MeshkinShahr to other sites having less annual precipitation the characteristics of the specific area index and the lengthtowidth ratio were increased, and the amount of many attributes are reduced. Also, by moving from Khoy, Khajeh and MeshkinShahr locations and increasing the annual mean temperature, the length to width ration of the leaves, aerial wet biomass weight and underground biomass weight were decreased, and in the event of a vice versa movement, on the characteristics of the specific area index, the length and width ration of the leaf, basal leaf width and basal leaf length are increased. Fitting of the dendrogram shows the division of sites based on Euclidian similarity index with the rate of 87.5 to four distinct groups. The first group consists of Khoy and Khajeh, the second Jazireeslami, the third as MeshkinShahr and Oshnavieh and fourth incudes Ahar and Kaleybar. The dendrogram of grouping the traits with Euclidean similarity of 87.5 divided the traits into eight distinct clusters. First cluster included aerial wet biomass weight, underground biomass weight, aerial dry biomass weight, second cluster incudes collar diameter, main stem diameter, height, internodes number, inflorescence per plant, third cluster including inflorescence length, fourth cluster included number of flowered branch, basal leaf area and basal leaf weight, fifth cluster including basal leaf width, sixth cluster including basal leaf length, seventh category including Inflorescence diameter, and specific leaf area, and finally eighth cluster Includes the length to width ration of leaf.