پراکنش جوامع گیاهی در محدوده معدن مس سونگون، ورزقان، آذربایجان شرقی

بررسی پراکنش گیاهان در ارتباط با مقادیر عناصر فلزی، در حفظ تنوع زیستی و احیاء پوشش گیاهی در مناطق معدنی، اهمیت بسزایی دارد. در پژوهش حاضر، پراکنش گیاهان در مناطق تحت تاثیر فعالیت معدن مس سونگون، مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور، از پوشش گیاهی و خاک، در 160 پلات یک متر مربعی، در هفت مکان معرف، شامل؛ حاشیه رودخانه‌های سونگون‌چای و پخیرچای، دامپ باطله، دامپ اکسید و سه مکان مرتعی اطراف پیت معدن، نمونه‌برداری شد. بر اساس تجزیه و تحلیل خوشه‌ای، پنج زیراجتماع گیاهی، در محدوده معدن، شناسایی شد. گونه‌‌های astragalus microcephalus، verbascum oreophilum، festuca ovina، bupleurum falcatum، medicago lupulina، rumex scutatus، agropyron intermedium، scariola orientalis و polygonum alpestre گیاهان غالب این زیراجتماعات بودند. با رسته‌بندی چندبعدی غیرمتریک (nmds)، گرادیانی از پارامترهای مختلف خاک و مقادیر عناصر فلزی موثر در تمایز زیراجتماعات گیاهی، مشخص شد. در امتداد محور عناصر غذایی خاک، اجتماعات گیاهی مربوط به مراتع اطراف پیت معدن و مرتع مجاور دامپ باطله، مشاهده شدند. زیراجتماعات گیاهی rumex scutatus + agropyron intermedium و scariola orientalis + polygonum alpestre، در امتداد محور مربوط به عناصر فلزی و شبه‌فلزی ظاهر شدند که در حاشیه پخیرچای، سونگون‌‌چای و دامپ اکسید و دامپ باطله پراکنش دارند. این مناطق، بیشتر تحت تاثیر مقادیر سولفور و عناصر فلزی کالکوفیل (سولفوردوست) قرار دارند. بر اساس نتایج حاصل، ترکیبی از گونه‌‌های گیاهی فلزدوست شامل؛ trifolium fragiferum، onobrychis altissima، onobrychis bungei ،melilotus officinalis،medicago coronate ، medicago lupulina و medicago minima از خانواده لگوم و همچنین bromus tomentellus و melica persicaبه‌‌عنوان گونه‌های غالب از خانواده گندمیان در امتداد آلودگی آلودگی، پراکنش دارند که در احیاء پوشش گیاهی بر روی باطله‌های معدن و سایر مناطق تخریب‌شده در محدوده معدن مس، قابل توصیه می‌باشند.

Vegetation Communities Distribution in Sungun Copper Mine Area, Varzaqan, East Azerbaijan

Identifying the spatial distribution of vegetation and their responses to pollution gradient is important for biodiversity conservation and vegetation restoration in mining sites. This study investigated the spatial pattern of vegetation around mine affected areas in Sungun copper mine. For this regard vegetation cover and soil was sampled in 160 plots (1m2) from seven identifing sites including; border of the Sungun River and Pakhir River, waste dump, oxide dump, and three rangeland areas around mine pit. The result of hierarchical clustering algorithm showed five distinctive plant communities in Sungun cooper mine. The dominant species were Astragalus microcephalus, Verbascum oreophilum, Festuca ovina, Bupleurum falcatum, Medicago lupulina, Rumex scutatus, Agropyron intermedium, Scariola orientalis, Polygonum alpestre. Nonmetric multidimensional clustering method (NMDS) revealed a gradient of soil parameters and contaminant elements that cause diffrentiation of plant communities. In relation with soil nutrients axies, there were plant communities associated with rangelands around the mine pits and the rangeland next to the waste dump. And communities of Rumex scutatus + Agropyron intermedium and Scariola orientalis + Polygonum alpestre were appeared in relation with metal and metalloides axies which were distribued in Pakhir and Sungun rivers, Oxide dump and Waste dump. These areas are most affected by sulfur, chalcophile metal elements. The results of this study showed that there is a set of plant species, especially metallophytes, including; Trifolium fragiferum, Onobrychis altissima, Onobrychis bungei, Melilotus officinalis, Medicago coronate, Medicago lupulina, Medicago minima from Fabaceae and Bromus tomentellus and Melica persica from Poaceae along contamination gradient which can be useful in vegetation restoration on waste dump and other disturbed areas of Sungun copper mine.