بررسی اثر عوامل محیطی بر تغییرات ترکیبات شیمیایی اسانس گونه دارویی بومادران (achillea milefolium l.)

کمیت و کیفیت ترکیبات شیمیایی و مواد موثره گیاهان دارویی معمولاً در مناطق مختلف متفاوت هستند و اثرات درمانی گونه های گیاهی به علت داشتن چنین ترکیبات شیمیایی در اندام های گیاه است. هدف از انجام تحقیق حاضر معرفی مهم‌ترین عوامل محیطی موثر بر تغییرات میزان مواد موثره در گیاه دارویی بومادران (achillea milefolium l.) است. بدین منظور ابتدا سه رویشگاه اصلی بومادران در مرتعی ییلاقی (مرتع چهارباغ)، مرتع مشجر (حد فاصل مرز جنگل و مرتع در مسیر توسکستان چهارباغ) و مرتع قشلاقی (حوزه آبخیز کچیک) شناسایی شد و سپس در نقاط معرف هر رویشگاه نمونه برداری از اندام هوایی گونه بومادران و خاک صورت گرفت. متغیرهای محیطی (خاک، اقلیم و پستی و بلندی) در نقاط معرف اندازه گیری شد. اسانس‌گیری با استفاده از کلونجر و تجزیه آنالیز مواد موثره اسانس با استفاده از دستگاه gc/ms انجام شد. برای شناسایی ارتباط مواد موثره گیاه بومادران با عوامل محیطی از آنالیز تطبیقی قوس گیری شده (dca) و آنالیز تطبیقی متعارف (cca) استفاده شد. نتایج نشان داد مهم‌ترین عوامل محیطی موثر بر تغییرات میزان اسانس گونه بومادران به‌ترتیب دما (0.861)، ارتفاع از سطح دریا (0.565-)، مقدار آهک (0.497-)، مقدار سیلت خاک (0.491-) و مقدار رطوبت نسبی (0.574-) است. با توجه به استعداد و قابلیت بومادران در مناطقی با چنیین خصوصیات محیطی پیشنهاد می شود اقدام به تولید پایه های با توان تولید حداکثر اجزای اسانس نمود تا بتوان در استفاده چندمنظوره از مراتع، افزایش میزان درآمد بهره برداران از عرصه های طبیعی و سرانجام افزایش تولید ناخالص بوم‌نظام مرتع استفاده نمود.

The effect of environmental factors on essential oil composition of Achillea milefolium L.

Quality and quantity of essential oils of medicinal plants, all parts, varies by habitat change. This research conducted to find the most important environmental factors related to the essential oil variations of Yarrow (Achillea milefolium L.). Three main habitats of yarrow including summer (Chaharbagh), subsummer (TuskestanChaharbagh distance), and winter grazing rangelands (Kechik catchment) were selected for the trial. Soil and flowers of Yarrow was collected from the habitat rsquo;s indicator regions in the meantime other environmental factors such as topography and climatic data were recorded. The essential oil of the samples was extracted by water distillation method and a Clevenger. Samples were also analyzed by the GC/MS device. The relationship between environmental factors and essential oil composition was tested by Detrended Correspondence Analysis (DCA) and Canonical Correspondence Analysis (DCA). Result showed that the most important environmental factors effective on essential oil composition variation are temperature (0.861), elevation (0.565), TNV (0.497), silt (0.491), and moisture (0.574). It is suggested to produce Yarrow with high essential oil components in the most suitable areas looking at such environmental characteristics.