بررسی اثر شدت چرای دام بر میزان تصاعد گاز گلخانه‌ای دی‌اکسید‌کربن (مراتع قوشچی ارومیه)

افزایش آزاد شدن گازهای گلخانه ای مانند دی اکسیدکربن از خاک به اتمسفر، یکی از نگرانی های جهان در چند دهه گذشته بوده است. گاز دی اکسید کربن به عنوان یکی از عوامل مهم و موثر در گرمایش جهانی، تغییر اقلیم و یا اثر گلخانه ای، محسوب می شود. در این پژوهش تاثیرگذاری عملیات مدیریت مراتع بر میزان تصاعد گاز گلخانه ای دی اکسید کربن به کمک روش اتاقک بسته در سه سایت شدت چرایی منطقه گردنه قوشچی ارومیه در استان آذربایجان غربی به صورت ماهانه به مدت یکسال اندازه گیری شد. داده های تحقیق با استفاده از آزمون فاکتوریل تجزیه و تحلیل شدند. سپس به منظور مقایسه میانگین داده ها، آزمون دانکن به کار گرفته شد. نتایچ تحقیق نشان داد که بالاترین میانگین دی اکسیدکربن متصاعد شده خاک در بین سایت های شدت چرایی مختلف منطقه قوشچی با میزان 4.2 (گرم، در متر مربع در روز) متعلق به سایت با شدت چرایی زیاد می باشد. بالاترین میانگین فاکتور دی اکسیدکربن متصاعد شده خاک در بین ماه های مختلف در منطقه قوشچی با میزان 4.42 (گرم، در متر مربع در روز) و 4.13 (گرم، در متر مربع در روز) به ترتیب در ماه های مرداد و تیرماه و در سایت با شدت چرایی زیاد گزارش شد. همچنین نتایج تحقیق نشان داد که کمترین میانگین دی اکسیدکربن متصاعد شده خاک در بین ماه های مختلف به میزان 0.51 و 0.55 (گرم، در متر مربع در روز) به ترتیب در ماه های بهمن و آذر و در سایت قرق رخ داده است. یکی از دلایل افزایش میزان تصاعد گاز دی اکسیدکربن در سایت های تحت چرا این است که دام با لگدکوبی سطح خاک سبب فشردگی و به هم خوردگی سطح خاک و ایجاد فرسایش می شود و این تغییر شرایط به نوبه خود بر محتوی رطوبتی و دمایی وضعیت خاک تاثیر می گذارد و به تصاعد چشمگیر کربن از سطح خاک منجر می شود. همچنین، میزان بالای فضولات دامی در مراتع با شدت چرای بالا، باعث افزایش فعالیت میکروارگانیسم های خاکی و در نتیجه افزایش میزان تصاعد کربن در این مناطق می باشد. بنابراین چرای بیش از حد، تهدیدی برای سلامت خاک مراتع از نظر افزایش گاز گلخانه ای دی اکسیدکربن است و بایستی در مدیریت اکوسیستم طبیعی مراتع این موضوع مهم مورد توجه برنامه ریزان و مدیران منابع طبیعی قرار گیرد.

Effects of grazing intensity on the rate of carbon dioxide emission (Case study: Ghoshchi rangelands of Urmia)

The increasing rate of greenhouse gases release such as carbon dioxide from soil to the atmosphere posed serious concerns in the world over the past few decades. Carbon dioxide gas is identified as one of the important factors responsible for accelerating greenhouse effect, global warming and climate change. Closed chamber method was used to evaluate the effects of various grazing pressure on the rate of carbon dioxide emission. The amount of CO2 emission was measured on a monthly bases for a period of one year in Ghoshchi Rangelands of Urmia, West Azerbaijan province. The factorial analysis revealed that severe grazing pressure leads to the highest mean of carbon dioxide production (4.2 g/m 2 / day). The highest average amount of carbon dioxide was produced in August and July (4.42 and 4.13 g/m2/day). The lowest CO2 production was observed in February and December (0.51 and 0.55) in grazing exclusion site. Increasing soil microorganisms activity is responsible for increasing CO2 emission. Severe trampling in the highly grazed sites leads to an increase in the compactness of soil surface and erosion, and alter the water content and temperature of the soil surface and ultimately increase CO2 omission. This study highlights the impacts of severe grazing pressure on CO2 omission; hence, policymakers and range managers should take specific management practices to reduce grazing pressure to prevent CO2 accumulation in the atmosphere.