خصوصیات اکولوژیکی و مورفولوژیکی گیاه دارویی گل‌ماهور (verbascum speciosum schrader.) در مراتع کوهستانی سهند

شناخت ویژگی های گیاهی، اولین گام برای شناخت الگوی های موجود در رشد و پراکنش پوشش گیاهی و نحوه پاسخ آنها به شرایط محیطی است. گیاه گل ماهور یکی از گونه های مطرح دارویی برای بیماری های عفونی است که در مراتع ایران و مخصوصاً مراتع آذربایجان گسترش دارد. بر همین اساس، خصوصیات اکولوژیکی و مورفولوژیکی گل ماهور، در مراتع کوهستانی سهند بررسی شد. برای این منظور، در چهار مکان معرف (واحد اکولوژیکی)، از پوشش گیاهی و خاک نمونه برداری شد. نمونه برداری از پوشش گیاهی در هر مکان، به روش تصادفی سیستماتیک در داخل 60 پلات یک متر مربعی که با فاصله 10 متر از همدیگر در امتداد شش ترانسکت 100 متری مستقر شدند، انجام شد. همزمان با این امر، صفات ساختاری و بایومس پایه های یکساله و دوساله گل ماهور، در هر یک از واحدهای اکولوژیکی اندازه گیری شد. جهت بررسی ارتباط خصوصیات رویشگاهی با صفات گیاهی، با توجه به طول گرادیان متغیرها، از آنالیز چندمتغیره روش آنالیز افزونگی (rda) استفاده شد. بر مبنای نتایج عوامل محیطی متفاوتی، بر صفات پایه های یکساله و دوساله، اثرگذار است. بطوریکه با افزایش ارتفاع و به تبع آن کاهش دما، صفات ساختاری پایه های یکساله گل ماهور، کاهش می یابد. ضمن اینکه، افزایش رطوبت خاک و کاهش آهک، سبب افزایش صفات مذکور می گردد. صفات بایومس پایه های یکساله نیز در مکان های پرشیب، حاصلخیز و با هدایت الکتریکی بالا، افزایش می یابد. همچنین در ارتفاعات پائین تر و با خاک سبک، صفات ساختاری پایه های دو ساله افزایش می یابد. صفات بایومس آنها نیز در ارتفاعات پائین و مناطق با خاک سبک و مرطوب، بیشتر خواهد بود. به طور کلی اهمیت هر یک از صفات ساختاری و بایومس گل ماهور، بر حسب نوع کاربرد و هدف مشخص می شود. با این حال، صفات ساختاری و بایومس، با یکدیگر همبستگی داشته و توجه به یکی سبب تقویت عامل دیگری نیز می شود. ضمن اینکه صفات اندازه گیری شده، از ملزومات اساسی جهت محاسبه تنوع کارکرد می باشد.

Ecological and morphological characteristics of Verbascum speciosum Schrader. in the mountainous rangelands of Sahand

Identification of plant characteristics in response to various ecological condition is essential for understanding vegetation dynamics. Verbascum speciosum is one of the most important medicinal species for infectious diseases. This species is spread in rangelands of Iran and especially in Azerbaijan. This study aimed to evaluate the ecological and morphological characteristics of V. speciosum in four range places in Sahand Mountain. A systematic random method was used to collect vegetation and soil data. Six transects with a length of 100 meters were established in each place and the vegetation data were collected from 60 plots with a size of one squaremeter, placed along each transect. Structural and biomass characteristics of ten plant species of one year and two years old were recorded in each range place. Redundancy analysis (RDA) as a linear method was used to investigate the relationships between species characteristics and environmental factors. According to the results, various environmental factors affect biomass and structural characteristics of the species. Results indicated that as altitude increases and consequently temperatures decreases, the structural characteristics of oneyearold of V. speciosum decreased. Increasing soil moisture and decreasing oil lime content lead to an increase in the structural characteristics of one year old of the species. Twoyears old species had better structural and biomass performance in places with lower elevation and sandy soil texture compared to the oneyearold of the species. The importance of structural and biomass characteristics varied based on the species application for different purposes. The structural and biomass characteristics of V. speciosum are correlated to each other positively. Measuring these characteristics are required for quantifying functional diversity of rangelands.