بررسی گیاه درمانی بومی و اولویت‌بندی کسب و کارهای مرتبط با گیاهان دارویی در مراتع چهارباغ استان گلستان

با توجه به توانمندی های طبیعی استان گلستان برای تولید گیاهان دارویی، می توان با آشنا کردن هر چه بیشتر جوامع محلی با گیاهان دارویی و خواص درمانی آنها، زمینه را حداقل برای گسترش بازار داخلی فراهم کرد. در تحقیق حاضر سعی بر آن است که خواص و نحوه استفاده محلی گیاهان دارویی مراتع چهارباغ و کسب و کارهای مرتبط با آن بررسی شود. پس از شناسایی مهم ترین گیاهان دارویی با پرسش از جوامع محلی، کسب و کارهای مرتبط با گیاهان دارویی با نظرسنجی از صاحب نظران گیاهان دارویی و کارشناسان منابع طبیعی به تعداد 65 نفر به روش نمونه گیری هدفمند اولویت بندی شد. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه های باز و مصاحبه است. سوالات مورد نیاز از طریق مطالعات اکتشافی و رویکرد تحلیل محتوا در دو سطح به صورت سلسله مراتبی تدوین و ملاک عمل قرار داده شد. روایی پرسشنامه براساس نظر جمعی از صاحب نظران و استادان مجرب و پایایی آن بر اساس محاسبه آزمون آلفای کرونباخ در محیط نرم افزار spss-23 انجام شد. از طریق فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (ahp) بر اساس وزن دهی، کسب و کارهای گیاهان دارویی در محیط نرم افزار expert choice اولویت بندی شد. امتیازدهی به هر یک از سوالات پرسشنامه در هر سطح در قالب مقیاس طیفی لیکرت انجام شد. تعداد 9 گونه مهم دارویی شناسایی شد و مهم ترین کسب و کار در سطح اول، تولیدیخدماتی (با وزن نسبی 0.416) و فرآوری اولیه (با وزن نسبی 0.231) است. سایر کسب و کارهای مهم به ترتیب عبارتند از بازاریابی (با وزن نسبی 0.270)، کاشت (با وزن نسبی 0.200)، پودر، بسته بندی (با وزن نسبی 0.282) و تولید دمنوش (با وزن نسبی 0.252) معرفی شد. با توجه به امکان پذیری و ضرورت بالای کارگاه های عرق گیری، بسته بندی و خشک کردن گیاهان دارویی از قبیل پونه و آویشن در منطقه، پیشنهاد می شود نسبت به آموزش و ترویج کشت آن اقدام شود. همچنین با توجه به اهمیت چندمنظوره بودن طرح های مرتعداری در راستای معیشت پایدار، توصیه می شود بهره برداران مراتع در اراضی دارای قابلیت تولید گیاهان دارویی و با رعایت ضوابط و شرایط، اقدام به پرورش آنها نمایند.