سماع عارفانه و طواف عابدانه در ادب فارسی

دربار سماع و مقبولیت و مردودیت آن در سیر و سلوک عرفانی سخنان بسیار گفته اند. نگارنده بر آن است تا با بیان دلایل گوناگون و ذکر شواهد ادبی و عرفانی، اهمیت سماع حقیقی را بر همگان روشن نموده، آن را وسیله ای آسان، پرشور وجاذب در جهت تحریک و تهییج روان آدمی برای رسیدن به حق و کسب معرفت معرفی کند؛ وسیله ای که به دلایل مختلف از نظر برخی از بزرگان مردود شمرده شده است؛ در حالی که می‌توان بین سماع عارفانه و طواف عابدانه ارتباط منطقی ایجاد کرد؛ چرا که سماع همچو طواف به عنوان یک وسیله یا راه با انجام اعمالی خاص دارای شباهت‌هایی از حیث ظاهر بوده به گونه ای قابل توجیه است؛ البته این توجیه باید به نحوی باشد که با دین اسلام تعارضی نداشته باشد و راهی پر جذبه تر برای درک حقیقت و کامل شدن انسان در برابر آدمی بگشاید.هدف از نگارش این مقاله آن است که ارتباط معنوی این دو چرخش را نشان داده؛ دلایل موافقت و مخالفت بعضی از بزرگان صاحب نظر ارائه شود. در نتیجه رهروان افزونتری را جذب مسیر حقیقت کرده آنان را از سیر در مسیر انحراف آمیز بر کنار بدارد. با این دیدگاه، سماع عارفانه وسیله ای در دست گروهی خاص محسوب نمی شود و به فرقه ای خاص تعلق نمی‌گیرد؛ بلکه عموم انسان های حق طلب می‌توانند از آن برخوردار گردند؛ اگر به اصل معنی آن بنگرند.