دیالکتیک غم و شادی در اندیشه عطار و مولوی

پژوهش حاضر به بررسی امکان خوانشِ دیالکتیکی غم و شادی در تجربه‌های عرفانی دو عارف بلندآوازه فریدالدین عطار و مولانا جلال‌الدین محمد بلخی پرداخته است. بدین منظور کوشیده‌ایم تا راهی را برای درک مفهوم ِ دیالکتیک و شهودِ دیالکتیکی در تجربه‌های رنگارنگ عطار و مولوی هموار کنیم، و مدعی شویم بیان دیالکتیکی ایشان از عیان دیالکتیکی‌شان برآمده است. سپس غم و شادی را در زیست جهان ِ این دو عارف بررسی کرده‌ایم و نشان داده‌ایم که اندوه و یا خرسندی آن گاه که روی در دنیا داشته باشند، غم نُما و شادی نُما هستند و آن گاه که فرد از چنبر زمان و مکان این عالم خود را رها کرد همه گریه و خنده‌اش، قبض و بسطش، فرح و ملالش و غم و شادیش از گونهء دیگری می‌شود.اگر با این رویکرد به این تجربه‌ عطار و مولوی نظر افکنیم، در خواهیم یافت که چگونه غرق‌شدگی در عشق و زیست در بی‌کرانگی، انسان را در موقعیت‌های زیسته‌ متفاوتی قرار می‌دهد که رنگ و بوی تر و تازه به آن خواهد بخشید. به مدد همین نظرگاه است که در می‌یابیم چرا عطار سراسر دردمندی و اندوه است و هر که را غم‌دارتر است، مقرب‌تر می‌بیند و چرا اساسا مولوی در عشق یکسره سخن از طرب و دست‌افشانی دارد.